Wszyscy mamy takie samo prawo do dostępności informacji. Niestety, osoby dotknięte niepełnosprawnością borykają się z tym, że ogólnie dostępne technologie zwykle nie są dostosowane do ich wymagań. Przez to egzekwowanie ich praw jest dużo trudniejsze. Niemniej rozwój technologii i trud działaczy doprowadziły do powstania wielu narzędzi, które pozwalają na uczestnictwo niepełnosprawnych w życiu nowoczesnego społeczeństwa.
Jak wiele istnieje niepełnosprawności, tak różne są potrzeby ludzi nimi dotkniętych. Wiele z nich nie ma możliwości odczytania tego, co jest wyświetlane na monitorach. Dla niedowidzących stworzono oprogramowanie powiększające wszystkie wyświetlane elementy i zwiększające ich kontrast. Niewidomi zaś korzystają z programów (np. bezpłatnego NVDA), które odczytują wyświetlaną treść za pomocą syntezatora mowy oraz proponują wykonanie pożądanych komend. Do komputerów osób niewidomych można podłączyć monitory brajlowskie, które pokazują treść alfabetem Braille’a dzięki systemowi ruchomych wypustek. Programy odczytujące treść mogą przetwarzać ją na informację możliwą do odczytania w Braille'u. Wraz z odpowiednią klawiaturą urządzenia te dają osobom niewidomym możliwość sprawnego korzystania z komputera. Dla osób niewidomych i innych mającyh problemy w czytaniu powstał także specjalny sposób zapisu książek elektronicznych - DAISY, używany np. w serwisie wolnelektury.pl.
Trudność sprawiają jednak wciąż obrazy, którymi przecież przepełniony jest świat internetu. O nich między innymi mówi zbiór wytycznych dotyczących dostępności treści internetowych (WCAG). Jego stosowanie jest wymagane przy tworzeniu stron WWW instytucji użyteczności publicznej, takich jak urzędy czy szpitale. Każdy obraz umieszczony na takich stronach powinien być opatrzony tekstowym opisem, wykrywanym przez programy sczytujące treść.
Dużo większym wyzwaniem było dostosowanie komputerów do ograniczeń osób sparaliżowanych. Obecnie dają im one możliwości porozumienia się, które wcześniej były zupełnie dla nich niedostępne. Dziś istnieją urządzenia i programy umożliwiające obsługę komputera za pomocą ruchu gałek ocznych, a nawet takie, które interpretują fale mózgowe, przekładając je na określone komendy. Nauka ich obsługi wymaga wprawdzie długotrwałego treningu, jednak przykład słynnego sparaliżowanego fizyka Stephena Hawkinga pokazuje, jak wielką są one szansą na sprawne funkcjonowanie.
Rozwój technologii pozwala zatem niepełnosprawnym na pokonywanie własnych ograniczeń i pełniejsze korzystanie z życia.
Podczas zajęć uczestnicy i uczestniczki poznają definicję niepełnosprawności i jej rodzaje, a także dowiadują się, w jaki sposób nowe technologie mogą służyć osobom z niepełnosprawnościami. Sami projektują urządzenia, aplikacje i programy mające wspomóc osoby z niepełnosprawnościami.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
wiedzą, że nowe technologie mogą ułatwić życie osobom z niepełnosprawnościami;
potrafią wymienić przykłady programów/urządzeń/aplikacji, które mają za zadanie pomóc w funkcjonowaniu w społeczeństwie i codziennym życiu osobom z niepełnosprawnościami;
znają definicję niepełnosprawności i jej rodzaje;
wiedzą, że istnieją akty prawne, które zalecają walkę z dyskryminacją.
Przebieg zajęć
1.
Rozpocznij zajęcia od podania definicji niepełnosprawności (materiał pomocniczy A (ODT, DOC)) i omówienia tekstu zadanego do przeczytania przed lekcją. Zadaj pytania:
Dlaczego nowe technologie są tak ważne dla osób z niepełnosprawnościami?
Jakie problemy w dostępie nowych technologii podkreśla artykuł?
Jaki powinien być udział osób z niepełnosprawnościami w tworzeniu programów skierowanych do nich?
Jakiego wsparcia oczekują osoby z niepełnosprawnościami?
Bardziej szczegółowo omów sześć celów wymienionych w artykule. Wytłumacz, co oznaczają i dlaczego są aż tak ważne.
2.
Rozdaj małe, kolorowe kartki i poproś, aby uczestnicy i uczestniczki napisali nazwy znanych im programów/urządzeń/aplikacji, które mają za zadanie ułatwić funkcjonowanie w społeczeństwie osobom z niepełnosprawnościami. Następnie poproś, aby uczestniczki i uczestnicy przyklejali karteczki do tablicy, grupując je ze względu na „niepełnosprawność” (np. kolumna pierwsza - osoby niesłyszące, kolumna druga - osoby niedowidzące itd.)
Przykładowe odpowiedzi: czytniki z syntetyzatorami mowy, wyświetlacze z alfabetem Braille'a, aplikacje pozwalające na śledzenie ruchu gałek ocznych, druk 3D itd.
3.
Podziel klasę na sześć grup. Każda z nich losuje jedną karteczkę z celem (wymienionym w artykule) i jedną karteczkę z niepełnosprawnością (materiał pomocniczy B (ODT, DOC)). Zadanie grup polega na wymyśleniu i opisaniu programu/urządzenia/aplikacji, które realizować będzie pewien cel i skierowane zostanie do osób z konkretną niepełnosprawnością. Uczestnicy i uczestniczki mogą również takie urządzenie narysować. Następnie każda grupa krótko powinna omówić wyniki swojej pracy.
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć ich uczestnicy i uczestniczki:
rozumieją, że nowoczesna technika i technologia ma działać w służbie osobom z niepełnosprawnościami?
znają i potrafią wymienić kilka przykładów programów/aplikacji/urządzeń, których celem jest ułatwienie życia osobom z niepełnosprawnościami?
wiedzą, że istnieją międzynarodowe akty prawne, które zalecają walkę z dyskryminacją?
Opcje dodatkowe
Jeśli masz więcej czasu, pokaż stronę: https://www.rpo.gov.pl/pl/konwencja-o-prawach-osob-niepelnosprawnych i krótko ją omów. Zwróć uwagę na zawarte w niej podstawowe pojęcia: wolność, równość, dostępność, edukacja, poszanowanie, udział w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym. Możesz także zaproponować, by uczestnicy i uczestniczki przeczytali cały tekst w domu.
W pięciu punktach przedstaw zalety korzystania z internetu osób z niepełnosprawnościami. Weź pod uwagę kilka obszarów życia, takich jak np. edukacja, hobby, praca itp.
alfabet składający się ze znaków, stworzonych z wypukłych kropek, możliwy do odczytania przez osoby niewidome.
syntezator mowy
urządzenie zamieniające tekst pisany na wypowiedź dźwiękową.
DAISY
(ang. Digital Accessible Information System) – standard zapisu książek elektronicznych stworzony dla potrzeb osób niewidomych i innych mających problemy w czytaniu.
Książka mówiona powstała na potrzeby osób, które mają utrudniony dostęp do książki drukowanej. Są to przede wszystkim osoby niewidome, ale także dyslektycy, analfabeci, czy osoby o ograniczonych możliwościach motorycznych.
