Żyjemy w świecie tekstów. Gdziekolwiek zwrócimy naszą uwagę, coś do nas „przemawia”.
Niegdyś możliwości przekazywania treści były ograniczone. By wyrazić zamierzony sens posługiwano się przede wszystkim zapisem. Stąd tradycyjne rozumienie „tekstu” jako czegoś zapisanego czy wydrukowanego.
Rozwój technologii sprawił, że dziś możemy na szeroką skalę komunikować się również za pośrednictwem radia, telewizji czy internetu. Zdajemy sobie sprawę, że „przemawia” do nas nie tylko pismo, lecz także film, obraz czy dźwięk. Każde z mediów wytworzyło specyficzny język. Mówi się np. o języku filmu. Za jego pośrednictwem można np. tworzyć swoistą atmosferę czy wyrażać emocje bez użycia słów.
Aby odróżnić rozmaitość współczesnych tekstów od tych dawnych, tylko drukowanych, powstało określenie „tekstu kultury”. Tekstem kultury jest każdy wytwór człowieka, który jest uporządkowany wedle określonych reguł. Tekstami kultury są nie tylko dzieła sztuki (obrazy, filmy czy książki), lecz także np. ubrania.
Internet zajmuje szczególne miejsce pośród dzisiejszych mediów. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że każdy może być w nim twórcą i na forum wyrażać swoje myśli. Także dlatego, że każdy sam kieruje w nim swą wędrówką. Nie pozwalają nam na to klasyczne radio czy telewizja: możemy odbierać określone programy tylko wtedy, gdy są akurat emitowane. W internecie mamy dostęp do wszystkich informacji, gdy tylko sobie tego zażyczymy. To odbiorca określa, jaką drogą podąży w wyborze oglądanych stron, jakie ich elementy pominie, na który link kliknie. Dzięki temu współtworzy otrzymywany przekaz.
Swobodę w tworzeniu przekazu, jaką daje internet, oddaje pojęcie hipertekstu. Hipertekst to zbiór tekstów połączonych ze sobą odniesieniami. Odbiór hipertekstu można porównać do swobodnej przechadzki po budynku o niezliczonej ilości pokoi. Sam decydujesz, do jakiego pokoju zajrzysz, ile czasu w nim spędzisz i jak dokładnie przyjrzysz się obecnym tam przedmiotom. Odczytywanie tradycyjnego tekstu zaś byłoby podobne do zaplanowanej odgórnie wycieczki z przewodnikiem, który zaprowadzi zwiedzającego tylko do niektórych pomieszczeń, w odpowiedniej kolejności.
Hipertekst to coś więcej niż tylko zbiór odnośników do innych dokumentów. Jego zastosowanie, np. w Wikipedii, sprawia, że czytelnik samodzielnie może decydować o tym, które wątki pominąć, a które interesują go najbardziej, natychmiast zdobywając informacje na ich temat. Za sprawą hipertekstu każdy artykuł staje się swego rodzaju labiryntem, w którym każdy znajduje własną ścieżkę.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
rozumieją różnice między hipertekstem a tekstem tradycyjnym;
dostrzegają logiczne powiązania pomiędzy tekstami tworzącymi hipertekst;
pamiętają, że o efektywnym korzystaniu z hipertekstu decyduje precyzyjne określenie potrzeby informacyjnej;
wiedzą, w jaki sposób zaplanować strukturę tworzonego przez siebie hipertekstu.
Przebieg zajęć
1.
Omów zagadnienie hipertekstu, korzystając z fragmentów Wiedzy w pigułce.
Zwróć szczególną uwagę na najistotniejsze cechy hipertekstu:
nieliniowość — nie musimy za każdym razem czytać całości tekstu, a tylko interesujące nas fragmenty;
elastyczność — samodzielnie wybieramy te wątki, które chcemy rozwinąć;
zwiększenie roli czytelnika — ten sam hipertekst można przeczytać na wiele różnych sposobów w zależności od zainteresowań i potrzeb poszczególnych osób.
Zasygnalizuj uczestnikom zajęć, że praca z hipertekstem jest tym bardziej wymagająca — ze względu na wiele hiperłączy i łatwość pozyskiwania kolejnych informacji, powinniśmy precyzyjnie określić nasze potrzeby informacyjne tak, by móc wybrać te tematy, które rzeczywiście nas interesują. W przeciwnym razie łatwo o dekoncentrację i mimowolne podążanie za kolejnymi odnośnikami na zasadzie luźnej gry skojarzeń.
Poproś zespoły o przygotowanie na papierze dużego formatu prezentacji/plakatu w formie krótkiego tekstu:
Zespoły rozwiązujące zadanie A: „W jaki sposób można przygotować jajka na śniadanie?”.
Zespoły rozwiązujące zadanie B: „Jaka pogoda panuje w Polsce w październiku?”.
Zwróć uwagę uczestników zajęć na konieczność wykorzystania przygotowanych hiperłączy — powinny zostać wkomponowane w powstające opisy. Dodatkowo każdy zespół powinien przygotować jedno własne hiperłącze i samodzielnie je opisać.
3.
Poproś kolejne grupy o prezentacje. Pozostałe zespoły nakłoń do zadawania pytań i dzielenia się komentarzami.
Zadaj pytania: „Czy zespoły opracowujące to samo zadanie przygotowały identyczne teksty? Czy hiperłącza zostały ułożone w ten sam sposób?”
Celem zadania jest uświadomienie uczestnikom zajęć, że hiperteksty mogą zostać skonstruowane na wiele różnych sposobów. Ich podstawowym celem jest umożliwienie odbiorcom elastycznego pozyskiwania wiedzy.
4.
Zadaj pytanie: „Na czym polega największa zaleta informacji prezentowanych za pomocą hipertekstu?”.
Jako pytania pomocnicze rozważ:
Jak długi musiałby być tradycyjny tekst, aby zawrzeć wszystkie informacje, które zostały przedstawione w prezentacjach opracowywanych w czasie zajęć?
Która forma — hipertekst czy tekst tradycyjny — jest bardziej użyteczna dla czytelnika?
Dlaczego wygodniej korzystać z Wikipedii niż tradycyjnej encyklopedii?
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć ich uczestnicy i uczestniczki:
rozumieją różnicę pomiędzy hipertekstem a tekstem tradycyjnym?
potrafią wskazać najistotniejsze zalety prezentowania informacji w formie hipertekstu?
wiedzą, w jaki sposób zaplanować strukturę hipertekstu?
rozumieją, że o efektywnym wykorzystaniu hipertekstu decyduje precyzyjne określenie potrzeby informacyjnej? (–> rozważ realizację lekcji Jak planować pracę z informacją?)
Opcje dodatkowe
Zajęcia mogą zostać rozbudowane w punkcie III.2 i III.3 o przygotowanie kolejnych odnośników do hiperłączy zawartych w karcie pracy. Poproś uczestników zajęć o podkreślenie na poszczególnych wydrukach słów, które mogą zostać wyjaśnione za pomocą kolejnych odniesień. Zasugeruj uczestnikom przygotowanie 2–3 hiperłączy wraz z krótkim wyjaśnieniem pojęć.
każdy wytwór człowieka, który jest uporządkowany wedle określonych reguł. Np. dzieła sztuki (obrazy, filmy czy książki), ale też np. ubrania. Nawet zwyczajowe zachowania (np. podanie ręki przy przywitaniu) są tekstami kultury. Tekstem kultury jest wszystko, co zostało stworzone, aby przekazać pewien sens.
hipertekst
1) sposób organizacji treści, polegający na zastosowaniu odsyłaczy. Kierują one użytkownika do innych materiałów, które nawiązują do informacji prezentowanych wcześniej. Umożliwia to odbiorcy swobodne poruszanie się pomiędzy treściami. Przykładem hipertekstu jest artykuł na stronie www połączony z innymi za pomocą linków. 2) tekst tak uporządkowany.
Filiciak Mirosław, Tarkowski Alek, Alfabet nowej kultury: H jak hipertekst [online], [dostęp: 16.09.2012], Dostępny w Internecie: http://www.dwutygodnik.com/artykul/323.
