Żyjemy w świecie informacji, które docierają do nas rozmaitymi kanałami. Opiera się na nich coraz więcej naszych działań. Dlatego tak ważne jest korzystanie z wiarygodnych i aktualnych informacji. Dotarcie do nich jest możliwe dzięki właściwemu wyborowi źródeł.
To potrzeba informacyjna określa, które cechy źródła będą ważne. To, co w pewnej sytuacji może być wadą, jest zaletą w innej. Ocena źródła może więc być dokonywana tylko w odniesieniu do celu poszukiwań. Np. duża ogólność przeszkadza, gdy chcesz znać szczegóły, ale przydaje się, gdy nic jeszcze nie wiesz na dany temat.
Żadne źródło nie jest całkowicie obiektywne. Każde przedstawia określony punkt widzenia. Zauważ, że różne gazety opisują te same wydarzenia w całkiem różny sposób. Dlatego przy szukaniu najbardziej wiarygodnego ujęcia faktów ważne są:
odróżnienie przedstawienia faktów od komentarzy i opinii autora,
zaufanie bezstronnemu autorowi.
Czasami jednak nie potrzebujesz obiektywnych źródeł. Często szukasz opinii innych. Np. przy wyborze filmu nie wystarczy poznanie zarysu jego fabuły, chcesz też wiedzieć, czy podobał się widzom o podobnym guście. Wówczas poznaj recenzje krytyków i komentarze na serwisach tematycznych.
Charakter i ograniczenia źródła zależą również od kanału komunikacyjnego (to pośrednik między nadawcą i odbiorcą). Np. informacje dostępne w internecie są bardziej aktualne niż te zawarte w książkach.
Do niektórych źródeł można dotrzeć poprzez różne kanały. Dotyczy to m.in. codziennej prasy, drukowanej i udostępnianej w sieci.
Jeśli szukasz informacji:
do szkoły lub do pracy — wybierz obiektywne i wiarygodne źródła, np. encyklopedie i podręczniki. Unikaj portali takich jak ściąga.pl, zapytaj.onet.pl. Nie korzystaj ze stron www, których autora nie jesteś w stanie zidentyfikować. Szybko skończyłoby się to jedynką w dzienniku!
by rozerwać się — zajrzyj do prasy lub serwisów tematycznych. Poznaj opinie innych osób.
o swoich zainteresowaniach lub hobby — sięgnij do czasopism, forów i blogów internetowych na dany temat.
Uniwersalne źródła informacji nie istnieją, a o wyborze odpowiednich decydują potrzeby. Raz będą to encyklopedie, kiedy indziej media mówiące o wydarzeniach lub dostarczające rozrywki, a jeszcze innym razem opinie osób takich jak my. Kluczem jest cel, ze względu na który poszukujemy informacji: czy ma ona służyć nauce i pracy, hobby i zainteresowaniom, a może rozrywce?
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
wiedzą, że źródła informacji należy dobierać zależnie od aktualnych potrzeb informacyjnych;
znają wady i zalety różnych źródeł informacji, w zależności od potrzeb korzystają z zasobów internetu lub źródeł tradycyjnych;
potrafią biegle posługiwać się źródłami informacji wykorzystywanymi w edukacji szkolnej;
rozumieją konsekwencje korzystania z niewłaściwych źródeł informacji w odniesieniu do edukacji szkolnej.
Poproś każdy z zespołów o wypisanie 1-2 głównych wad i zalet wylosowanych źródeł informacji.
Przykładowe wady i zalety:
Wikipedia
zalety: pisana zrozumiałym językiem, zawiera aktualne informacje
wady: może zawierać błędy
Książka „Podręcznik biologii dla klasy 7. szkoły podstawowej”
zalety: zawiera profesjonalną wiedzę
wady: niektóre informacje uległy dezaktualizacji
forum internetowe „Opinie o filmach”:
zalety: umożliwia przegląd opinii innych
wady: zawiera wyłącznie subiektywne opinie
2.
Poproś kolejne zespoły o przedstawienie wyników pracy. Pod koniec każdej prezentacji poproś o komentarze innych grup oraz dodatkowo zadaj pytanie: czy dane źródło zaliczamy do kategorii nauka/praca, hobby/zainteresowania czy rozrywka?
Zapisuj na tablicy odpowiedzi według podziału nauka/praca — hobby/zainteresowania — rozrywka.
Istnieją różne możliwości zaszeregowania źródeł — w czasie zajęć skoncentruj się na eliminowaniu odpowiedzi ewidentnie błędnych, a pojawiające się dylematy rostrzygaj wraz z klasą.
3.
Zadaj pytanie: „Jakiego typu źródeł infomacji poszukujemy na potrzeby nauki i pracy, jakiego na potrzeby hobby, a po które sięgamy dla rozrywki?”.
Celem tej części zajęć jest podsumowanie na podstawie wcześniejszej dyskusji cech trzech typów źródeł oraz uświadomienie uczestnikom zajęć konsekwencji związanych ze stosowaniem niewłaściwych źródeł w toku edukacji szkolnej.
4.
Zadaj pytanie: „Po które z wypisanych zródeł najczęściej sięgamy?”.
Podkreśl 2–3 najczęstsze odpowiedzi pojedynczą linią.
Zadaj pytanie: „Które z wypisanych źródeł uznajemy na najbardziej wiarygodne?”.
Podkreśl 2–3 najczęstsze odpowiedzi podwójną linią.
Zadaj pytanie: „Dlaczego nie zawsze sięgamy po najbardziej wiarygodne źródła?”.
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć ich uczestnicy i uczestniczki:
wiedzą, że nie ma w pełni obiektywnych źródeł informacji, a o wyborze konkretnego źródła decyduje aktualna potrzeba informacyjna? (–> rozważ realizację lekcji Jak planować pracę z informacją?)
mają świadomość, że nie wszystkie z przywoływanych przez nich źródeł informacji spełniają kryteria umożliwiające ich zastosowanie w toku edukacji szkolnej? (–> rozważ realizację lekcji Korzyści z podejrzliwości, czyli o wiarygodności informacji)
rozumieją różnicę między źródłami informacji, które wykorzystują na potrzeby nauki i pracy, a tymi, z których korzystają w przypadku, gdy potrzeba informacyjna dotyczy hobby (zainteresowań) lub rozrywki?
potrafią stosować różnorodne źródła informacji przydatne w edukacji szkolnej — np. potrafią wskazać 3–5 różnych typów źródeł przydanych do odrobienia zadania domowego? (–> rozważ realizację lekcji Sekrety wyszukiwarek)
wiedzą, że Internet jest tylko jednym ze źródeł do którego mogą sięgnąć, a oprócz tego korzystają ze źródeł książkowych i tradycyjnych tytułów prasowych?
Opcje dodatkowe
Zajęcia mogą zostać rozbudowane o przegląd przyniesionych dzienników informacyjnych oraz tygodników i miesięczników. Rozdaj uczestnikom zajęć prasę, dzieląc ich na zespoły po 3–5 osób. Poproś każdą z grup o krótką prezentację (2–3 minuty) wskazującą, jakiego typu informacje możemy odnaleźć w poszczególnych dziennikach i magazynach.
Element służy zaznajomieniu uczestników zajęć z obecnymi na rynku tytułami prasowymi, uświadomieniu rozmaitości informacji, które pojawiają się na ich łamach oraz zachęceniu do lektury.
W zależności od czasu, jakim dysponujesz, rozważ pytania pomocnicze:
Jakiego typu informacje pojawiają się w danych tytułach prasowych? Czy służą one rozrywce, pozyskaniu bieżących informacji, zapoznaniu się z opiniami innych, a może zdobyciu informacji o charakterze naukowym?
Czym różnią się dzienniki informacyjne od tygodników i miesięczników?
Które z informacji publikowanych na łamach dzienników i czasopism wydają się najbardziej interesujące i użyteczne?
Czy wszystkie tytuły prasowe opisują te same wydarzenia w identyczny sposób?
obiekt przekazujący informacje. Źródła informacji mogą być drukowane (np. książki, mapy), elektroniczne (strony www, blogi, fora internetowe) lub osobowe (inne osoby, od których możemy się czegoś dowiedzieć). Do każdego źródła należy odnosić się krytyczne, badać jego wiarygodność.
kanał informacji
(inaczej: kanał komunikacyjny) połączenie pozwalające na komunikację pomiędzy dwoma osobami, służy wymianie informacji, np. kable telefonu, stronice książki, fale radiowe. Kanał informacji to co innego niż medium: zwykle dane medium (środek komunikacji, np. telewizja) wykorzystuje pewne kanały informacyjne do nadawania określonych przekazów.
potrzeba informacyjna
informacje wymagane przez danego użytkownika, niezbędne ze względu na cel i okoliczności jego działań. Potrzeba informacyjna prowadzi do rozpoczęcia wyszukiwania informacji.
wiarygodność informacji
stopień, w jakim informacja jest godna zaufania.
obiektywność informacji
brak naznaczenia informacji osobistym doświadczeniem autora jej przekazu, jego poglądami czy subiektywnym punktem widzenia. Całkowita obiektywność to sytuacja idealna, niemal nigdy niemożliwa do spełnienia.
Ganicz Tomasz, Mechanizmy kontroli jakości Wikipedii — czyli jak pół-anarchiczna społeczność może skutecznie zastąpić radę redakcyjną [online], Biuletyn EBIB 2009, nr 1 (101), [dostęp: 31.12.2012], Dostępny w Internecie: http://www.ebib.pl/2009/101/a.php?ganicz.
Gurell Seth, Connelly Sunshine, Wiley David, Otwarte zasoby edukacyjne. Podstawowe informacje [online], Biuletyn EBIB 2009, nr 1 (101), [dostęp: 31.12.2012], Dostępny w Internecie: http://www.ebib.pl/2009/101/a.php?gurell_connelly_wiley.
Saniewiska Danuta, Praca z użytkownikiem [W:] Tejże, Vademecum współczesnego nauczyciela bibliotekarza, Warszawa 2011, s. 61–95.
Żurek Stanisław, Skolik Sebastian, Pochwała amatora. Rozwój polskiej Wikipedii w latach 2004–2008 na tle profesjonalnej encyklopedii PWN [online], Biuletyn EBIB 2009, nr 1 (101), [dostęp: 31.12.2012], Dostępny w Internecie: http://www.ebib.pl/2009/101/a.php?zurek_skolik.
Zys Katarzyna, Maciąg Magdalena, Laboratoria wiedzy — czyli co nowego w świecie młodych czytelników? [online], Biuletyn EBIB 2008, nr 3 (94), [dostęp: 31.12.2012], Dostępny w Internecie: http://www.ebib.pl/2008/94/a.php?zys.
Żurakowska Małgorzata, Zależność informacji od źródeł [W:] Jaka informacja?, red. Dyczewski Leon, Lublin 2009, s. 45–52.
