Odsłoń zapisaną wcześniej na tablicy definicję („proces cięcia i łączenia kawałków taśmy filmowej, umożliwiający porządkowanie materiału zgodnie z założeniami scenopisu”). Zapytaj uczestników i uczestniczki, do jakiego pojęcia się ona odnosi. Potwierdź, gdy padnie odpowiedź, że chodzi o montaż materiału filmowego. Powiedz, że będzie on tematem dzisiejszych zajęć.
45m
Bez Internetu
Ta lekcja jest częścią tematu Edukacja filmowa na poziomie szkoła ponadgimnazjalna.
Montaż materiału filmowego
wróć do spisu treściWiedza w pigułce ?
Montaż to proces cięcia i łączenia kawałków taśmy filmowej na stole montażowym lub dysku komputera, umożliwiający porządkowanie materiału zgodnie z założeniami scenopisu. Jest on niezwykle bogaty, ponieważ na planie filmowym nie odbywa się inscenizacja ciągła (jak w teatrze). Kolejne sceny, a nawet ujęcia są zwykle nagrywane w kolejności odbiegającej od oglądanej później na ekranie. Co więcej, kręcone są one w co najmniej kilku dublach i ustawieniach kamery. W niezmontowanym materiale tkwi potencjalnie nieskończona liczba filmów, zróżnicowanych pod względem tematycznym oraz estetycznym.
Montaż to coś więcej niż tylko „lepienie taśmy filmowej”, ponieważ organizuje on całą strukturę narracyjną i rytmiczną filmu. Jest to decydujący etap realizacji filmu, stanowiący istotę procesu kinematograficznego, rozumianego jako opowiadanie za pomocą ruchomych obrazów. Musimy jednak pamiętać, że istotne są również mniej oczywiste i mniej jawne powiązania, które odsyłają nas nie tylko do poziomu fabularnego, ale też do symbolicznej i emocjonalnej wymowy filmu i wymagają interpretacji uwzględniającej często złożony kontekst. Gdy przystępujemy do analizy filmu pod kątem struktur montażowych, powinniśmy odpowiedzieć sobie na kilka podstawowych pytań:
- Z jakim montażem mamy do czynienia – dynamicznym czy statycznym?
- Jakiej długości ujęcia dominują?
- Czy dostrzegamy wyraźne i czytelne powiązania między kolejnymi ujęciami?
- Jaki wpływ ma montaż na nasze rozumienie sceny, a jaki na towarzyszące nam emocje?
Oprócz montażu konwencjonalnego stosowany jest również montaż wewnątrzujęciowy zwany również montażem wewnątrzkadrowym. Cała scena sfilmowana jest w jednym ujęciu, bez żadnych cięć montażowych. Ciężar narracyjny spoczywa na pracy kamery lub na odpowiedniej inscenizacji. Często stosuje się inscenizację wieloplanową, z dużą głębią ostrości, by podkreślić relacje (fabularne lub emocjonalne) zachodzące pomiędzy tym, co dzieje się na pierwszym planie, a tym, co dzieje się w głębi kadru.
wróć do spisu treściPomysł na lekcję ?
Czym jest montaż konwencjonalny, a czym wewnątrzkadrowy? Jakie efekty można uzyskać, odpowiednio łącząc ze sobą kawałki taśmy na stole montażowym? Jak analizować filmy pod kątem struktur montażowych? Na te i inne pytania otrzymają odpowiedzi uczestnicy i uczestniczki zajęć „Montaż materiału filmowego”.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, co to jest montaż konwencjonalny i wewnątrzujęciowy;
- potrafią przeprowadzić analizę filmu pod kątem jego struktur montażowych;
- potrafią wymienić efekty, jakie można uzyskać przy montażu materiału filmowego.
Przebieg zajęć
1.
2.
Zapisz na tablicy pojęcie „efekty stosowane w montażu” i narysuj trzy odchodzące od niego strzałki. Podziel uczestników i uczestniczki na trzy grupy. Każdej z nich wręcz zakreślankę zawierającą jeden lub dwa efekty, jakie można uzyskać za pomocą montażu materiału filmowego (Zakreślanka_instrukcja dla prowadzącego). Poproś o rozszyfrowanie i podanie wszystkich efektów. Odpowiedzi zapisz na tablicy w miejscu strzałek.
3.
Wręcz uczestnikom i uczestniczkom listę pytań, jakie powinniśmy sobie zadać, analizując obraz filmowy pod kątem struktur montażowych (Analiza filmu pod kątem struktur montażowych_materiał pomocniczy). Odtwórz fragment filmu „Pasażerka” z roku 1961/63 w reżyserii Andrzeja Munka (04 MIN. 42 SEK. – 05 MIN. 22 SEK). Poproś uczestników i uczestniczki, aby spróbowali odpowiedzieć na pytania z listy. Zaproś chętne osoby do prezentacji efektów swojej pracy.
4.
Zapowiedz, że za chwilę obejrzycie fragment filmu „Popiół i diament” z roku 1958 w reżyserii Andrzeja Wajdy (16 MIN. 30 SEK. – 17 MIN. 45 SEK.). Powiedz, że mamy w nim do czynienia z montażem wewnątrzujęciowym (wewnątrzkadrowym); czyli takim, gdzie dana scena filmowana jest w jednym ujęciu. Nie mamy żadnych cięć montażowych, co wymaga zaplanowania całej sceny, wszystkich ruchów postaci, precyzji operatorskiej, jak i skupienia uwagi widza. Oznacza to, że oglądając taką scenę musimy jednocześnie koncentrować się na akcji rozgrywającej się na kilku planach – dokładnie trzech w przypadku zapowiadanego fragmentu filmu. Poproś uczestników i uczestniczki, aby spróbowali powiedzieć, jakie to trzy plany (Popiół i diament – trzy plany_materiał pomocniczy). Odtwórz fragment filmu. Następnie zbierz odpowiedzi uczestników i uczestniczek. Na koniec podaj prawidłowe rozwiązanie zadania.
Podsumuj lekcję, mówiąc, że dziś uczestnicy i uczestniczki dowiedzieli się, czym jest konwencjonalny i wewnątrzujęciowy montaż materiału filmowego, jakie efekty można dzięki nim uzyskać; a także, jaki mają one wpływ na strukturę oraz ostateczny odbiór obrazu filmowego przez widzów.
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć ich uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, co to jest montaż konwencjonalny i wewnątrzujęciowy?
- potrafią przeprowadzić analizę filmu pod kątem jego struktur montażowych?
- potrafią wymienić efekty, jakie można uzyskać przy montażu materiału?
Opcje dodatkowe
Jeśli masz więcej czasu, przeczytaj uczestnikom i uczestniczkom poniższe zdanie: „Tym, co łączyło niemal wszystkich twórców i teoretyków filmu, było przekonanie, że montaż jest decydującym etapem realizacji filmu; że stanowi wręcz istotę procesu kinematograficznego, rozumianego jako opowiadanie za pomocą ruchomych obrazów, a nie sama rejestracja wycinka rzeczywistości na taśmie filmowej” - dr hab. Wojciech Michera (cytat z materiałów do kursu „Film, jako opowieść” realizowanego przez Uniwersytet Warszawski).
Poproś uczestników i uczestniczki, żeby spróbowali odpowiedzieć na pytanie, dlaczego zarówno twórcy, jak i teoretycy filmu nadali montażowi tak ważną, właściwie fundamentalną rolę w procesie powstawania obrazu filmowego. Odpowiedzi zapisz na tablicy. Możesz także zadać powyższe pytanie problemowe jako zadanie domowe, prosząc, by uczestnicy i uczestniczki rozważyli swoją odpowiedź (a więc swoją hipotezę) i podali w krótkiej rozprawce argumenty, które by ją potwierdziły.
wróć do spisu treściMateriały ?
- Zakreślanka_instrukcja dla prowadzącego
- Analiza filmu pod kątem struktur montażowych_materiał pomocniczy
- Popiół i diament – trzy plany_materiał pomocniczy
Zadanie dla ucznia ?
Quiz można wykorzystać jako ewaluację na końcu zajęć.
Słowniczek ?
- montaż (konwencjonalny)
- montaż wewnątrzujęciowy (wewnątrzkadrowy)
- plan filmowy
Czytelnia ?
- Karel Reisz, Gavin Millar, Thorold Dickinson, Technika montażu filmowego. Wydawnictwo Wojciech Marzec, Warszawa 2014.
- Agencja Wydarzeń Artystycznych Pro Cinema - Kino Charlie [on-line], edukacjafilmowa.eu [dostęp: 3.11.2014], Dostępny w Internecie: http://www.edukacjafilmowa.eu/tekst.php?id=49.