Uzależnieniem nazywa się stan psychicznego lub/i fizycznego przymusu do wykonywania pewnych czynności lub przyjmowania substancji psychoaktywnych. W ostatnim czasie technologia stała się integralną częścią codzienności, a on-line jesteśmy właściwie bez przerwy. Coraz częściej obserwuje się uzależnienia od technologii, zarówno pasywne (telewizja), jak i aktywne (internet, gry, telefon).
Uzależnienie od internetu ma głównie charakter społeczny. Kontakty w sieci mają podobny status do tych w świecie rzeczywistym, ale mają one specyficzny charakter. Pozorna anonimowość pozwala na prezentowanie tylko części swojej osobowości. Dzięki globalnemu zasięgowi łatwiej spotkać osoby o podobnych zainteresowaniach. Jednak brakuje w tej sytuacji kontaktu twarzą w twarz. Zabraknąć może także czasu na bezpośrednie relacje z osobami o innych pasjach. Porzucanie ich na rzecz anonimowych interakcji internetowych pozbawia nas naturalnej możliwości uczenia się, wchodzenia w relacje poprzez bezpośredni, fizyczny kontakt z ludźmi. W komunikacji tekstowej i audio trudniej jest przekazywać emocje, nie możemy obserwować gestów i mimiki rozmówcy. Ograniczenia te mogą powodować, że trudniej jest rozwijać umiejętności rozumienia emocji własnych i cudzych.
Istnieją pewne wzorce zachowań, które mogą być oznaką uzależnienia. Związane są one z redukcją napięcia i poszukiwaniem „nagrody”. Przykłady wzorców to korzystanie z internetu dla rozładowania stresu lub zagłuszenia emocji smutku czy złości, poszukiwanie relacji w sieci w odpowiedzi na poczucie odrzucenia czy stalking lub obsesyjne śledzenie poczynań osób, których w rzeczywistości nie zna się (np. celebrytów).
Uważać na ilość i jakość czasu spędzanego w internecie powinny osoby niesumienne, mające problem z organizacją czasu i ustalaniem priorytetów, ale też nieśmiałe czy agresywne. Obserwuj swoje zachowania w sieci. Jeśli zauważysz, że czas spędzany w sieci wpływa negatywnie na inne obszary twojego życia, skorzystaj z pomocy psychologa.
Uczestnicy i uczestniczki poznają zachowania, które mogą świadczyć o uzależnieniu od internetu i wspólnie wymyślają sposoby radzenia sobie z tym problemem. Biorą także udział w debacie na temat wpływu internetu na relacje społeczne.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
potrafią wymienić zachowania, które mogą świadczyć o uzależnieniu od internetu;
rozumieją, dlaczego kontakt w internecie może być łatwiejszy niż bezpośredni;
uczestniczą w debacie na temat internetu i potrzebie relacji społecznych;
znają cechy, które sprzyjają uzależnieniu się od internetu;
potrafią wymienić sposoby, jak radzić sobie z uzależnienim od internetu.
Przebieg zajęć
Internet, telefon komórkowy są obecne codziennie w naszym życiu. Praca, czy nauka bez komputera i internetu dla wielu wydaje się już niemożliwa. Za pośrednictwem internetu komunikujemy się ze sobą. Kiedy korzystanie z nowych technologi może być problemem? Kiedy zaczyna być uzależnieniem? Jak radzić sobie z nadmiernym korzystaniem z internetu?
1.
Napisz na tablicy słowo „uzależnienie”. Zapytaj uczestników i uczestniczki, czy wiedzą, na czym polega uzależnienie od internetu. Poproś, żeby w parach przez 5 minut porozmawiali, dlaczego kontakt za pośrednictwem internetu może być łatwiejszy niż bezpośredni. Rozpocznij rozmowę na forum. Pojawiające się odpowiedzi zapisuj na tablicy w formie mapy myśli.
Zwróć uwagę na następujące odpowiedzi:
w internecie łatwiej dobierać osoby pod kątem zainteresowań — internet jest spersonalizowany (strony tematyczne, portale społecznościowe, blogi)
nie ma kontaktu twarzą w twarz, który może być trudny dla osób nieśmiałych lub nieakceptowanych z jakiegoś powodu
komunikacja jest niesymultaniczna — można sprawdzić słowo w słowniku, zastanowić się i odpowiedzieć później
wszyscy użytkownicy internetu są równi — każdy może założyć konto, wypowiedzieć się na forum
można kreować swój wizerunek — prezentować wybrane aspekty osobowości
nie wymaga wysiłku — nie trzeba wychodzić z domu, gdy pada deszcz
można kontaktować się z wieloma osobami naraz, mając kontrolę nad momentem i czasem trwania tego kontaktu
można unikać ludzi, kiedy się tego chce
Powiedz, jakie cechy mogą sprzyjać uzależnieniu:
brak systematyczności, odkładanie obowiązków na ostatnią chwilę
trudność z zarządzaniem czasem
problemy z ustalaniem priorytetów
impulsywność, brak umiejętności oparcia się pokusie
trudność w nawiązywaniu relacji
duże wahania nastroju, nerwowość
2.
Podziel uczestników i uczestniczki na grupy 6-osobowe. Każdą grupę poproś o stworzenie dwóch list: listy sygnałów, po których można poznać, że ktoś może być uzależniony od internetu oraz listy rad dla osób uzależnionych. Zasugeruj grupom, żeby po 3 osoby pracowały nad jedną listą. Poproś grupy o podawanie sygnałów. Podsumowując, zwróć uwagę, że osoba uzależniona od internetu może:
zaniedbywać szkołę, bo spędza dużo czasu w internecie;
tracić kontrolę, gdy próbuje ograniczyć czas spędzany w internecie;
nie dotrzymywać postanowień związanych z korzystaniem z internetu, które podejmuje;
być nieszczera, kiedy opowiada, ile czasu spędza w internecie, w kalkulacjach zaniża ten czas;
odczuwać smutek i zdenerwowanie, jeśli ktoś albo coś uniemożliwia jej spędzanie czasu w internecie.
Poproś grupy o podawanie rad dla osób uzależnionych. Zwróć uwagę na:
tworzenie planu dnia
wyznaczanie godzin, kiedy korzysta się z internetu
powiedzenie o problemie zaufanej osobie
skorzystanie z pomocy psychologa lub pedagoga szkolnego, telefonu zaufania lub pomocy psychologicznej on-line
autoobserwację: „Kiedy spędzam najwięcej czasu w internecie?”
3.
Przeprowadź w grupie debatę na temat: „Czy internet sprawia, że jesteśmy mniej społeczni?”. Podziel uczestników i uczestniczki na 3 grupy: grupę zgadzającą się, grupę negującą i sędziów. Stronom sporu rozdaj kartę „Strony sporu” (ODT, DOC), sędziom karty „Ocena” (ODT, DOC). Poprowadź debatę według schematu z karty „Przebieg debaty” (ODT, DOC).
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć uczestnicy i uczestniczki:
potrafią wymienić zachowania, które mogą świadczyć o uzależnieniu od internetu?
rozumieją, dlaczego kontakt w internecie może być łatwiejszy?
uczestniczą w debacie na temat internetu i byciu społecznym?
znają cechy, które sprzyjają uzależnieniu się od internetu?
Opcje dodatkowe
Na tydzień przed zajęciami poproś uczestników i uczestniczki o obserwowanie swoich zachowań w sieci. Ile czasu dziennie spędzają? W jaki sposób? Oglądając filmy, pisząc wiadomości, wyszukując informacje, ucząc się, na portalach społecznościowych, grając w gry, przeglądając strony internetowe?
nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji. Może odnosić się do nadużywania narkotyków, leków, alkoholu, papierosów, jak również gier hazardowych, korzystania z internetu czy oglądania telewizji.
