Wolność słowa to prawo do publicznego wyrażania własnych poglądów i myśli oraz do ich szanowania przez inne osoby. Jej prawne zagwarantowanie umożliwia pluralizm mediów oraz to, że w debacie publicznej dochodzą do głosu różne opinie. Wolność słowa jest podstawą demokracji — pozwala zarówno na krytykę władzy, jak i na przeprowadzanie pozytywnych, obywatelskich działań. Zestawianie informacji z różnych źródeł, przedstawiających odmienne punkty widzenia, ułatwia krytyczny ich odbiór i sformułowanie własnej oceny.
Każdy z uczestników przestrzeni medialnej może wygłosić swój pogląd czy dyskutować. Dobrze jest zachęcać młodzież do aktywności społecznej, jednocześnie propagując postawę poszanowania dla poglądów i postaw innych osób.
Wszyscy chcielibyśmy, aby nasze wartości i opinie były poważane i aby z ich powodu nikt nas nie obrażał. Pragniemy także, aby inni odnosili się do nas z szacunkiem i brali pod uwagę to, jak moglibyśmy się poczuć w danej sytuacji. Oczywiście często dzieje się inaczej, mimo to należy starać się, aby przestrzeń medialna była przyjaźniejszym miejscem.
Warto więc czasem wczuć się w sytuację drugiej osoby i spróbować odpowiedzieć sobie na pytania:
Czy chciałabyś/chciałbyś, żeby twój stosunek do innych użytkowników mediów stał się powszechny — żeby wszyscy zachowywali się tak jak ty?
Czy jako odbiorca twojego komunikatu mogłabyś/mógłbyś poczuć się urażona/urażony?
Internet pozwolił na znaczne poszerzenie wolnej debaty publicznej. Jednym z najważniejszych elementów netykiety — zasad właściwego zachowania w sieci — jest kultura komentowania i dyskutowania.
Właściwe zachowanie w przestrzeni medialnej to również szanowanie pracy innych — zwłaszcza twórców materiałów, które można znaleźć w Internecie. Mamy swobodę korzystania z kultury i możemy się inspirować pomysłami innych, jednak należy czynić to zgodnie z prawem. Przy udostępnianiu innym fragmentu lub całości cudzego utworu, zawsze należy podać jego autora i zaznaczyć granice cytatu. W przeciwnym razie dochodzi do popełnienia plagiatu. Plagiatem nazywamy dosłowne przytoczenie treści dzieła innej osoby przy jednoczesnym daniu do zrozumienia, że przytaczający jest jego autorem.
Stosowanie się do wytycznych prawa autorskiego jest przede wszystkim wyrazem szacunku dla talentu i wysiłków twórców. Sieć jest przestrzenią publicznej wymiany myśli — dbałość o nią leży w interesie wszystkich użytkowników.
Dla ucznia
Wolność słowa to prawo do mówienia tego, co się myśli. Inne osoby powinny szanować to, co mówisz, a ty — wypowiedzi innych osób. Nawet jeśli się z nimi nie zgadzasz. Wprawdzie w sieci można powiedzieć prawie wszystko, jednak niektórych rzeczy lepiej nie mówić.
Netykieta to zbiór zasad właściwego zachowania w sieci. Wiele z jej wskazań dotyczy szacunku dla innych osób, tolerancji i otwartości. Szanowanie innych to również kulturalne wypowiadanie się. Dlatego pamiętaj, aby:
nie stosować zbyt wielu wielkich liter. Tekst zapisany wielkimi literami rozumie się jako „wykrzyczany”;
Jeśli chcesz właściwie zachowywać się w Internecie, szanuj prawo autorskie. Do plagiatu dochodzi, gdy ktoś przytacza inny tekst bez zaznaczenia, że nie jest jego autorem. Niektórzy kopiują cały tekst i podpisują się pod nim, tak jakby sami go stworzyli. To jest niezgodne z prawem!
Uczestnicy często wierzą, że Internet zapewnia im anonimowość, dlatego piszą tam rzeczy, których często nie powiedzieliby w komunikacji bezpośredniej. Lekcja ma uświadomić, że komunikacja bezpośrednia i przez internet rządzi się tymi samymi zasadami: szacunkiem dla drugiego człowieka i kulturą osobistą.
Cele operacyjne
Uczestniczki i uczestnicy:
wiedzą, że istnieje wiele różnych mediów, a dzięki wolności słowa gwarantowanej przez prawo każdy może publikować swoje opinie;
wiedzą, że komunikacja przez internet to kontakt z żywymi ludźmi, których opinie i wrażliwość należy szanować;
potrafią odróżnić na pokazanych przykładach właściwe i niewłaściwe zachowania w internecie, związane z wyrażaniem poglądów i udziałem w dyskusjach.
Przebieg zajęć
1.
Poproś uczestników, żeby każdy zastanowił się, jakie zna gazety, portale internetowe, stacje radiowe, stacje telewizyjne, fora internetowe, strony społecznościowe. Pozwól, aby każdy mógł w dowolnym miejscu tablicy zapisać swoje propozycje. Przeczytaj głośno wszystkie propozycje.
Stojąc przy zapełnionej nazwami tablicy, wytłumacz, że wszystkie wymienione gazety, stacje i portale to media. Powiedz, że w wolnym kraju, jakim jest Polska, panuje wolność słowa, co oznacza, że każdy człowiek może wypowiadać się na dowolny temat w mediach. Powiedz, że wolność nie oznacza, że wolno obrażać innych lub ich bezpodstawnie oskarżać, a jeśli ktoś to zrobi, grozi mu sprawa sądowa i kara. Bez względu na to, czy piszemy artykuł lub korespondencję do gazety, czy też publikujemy swoją opinię na Facebooku, musimy respektować przepisy prawa i być odpowiedzialni za własne słowa.
2.
Podziel uczestników na grupy po 4–5 osoby. Rozdaj w grupach wycięte i pomieszane karty z materiału pomocniczego „Dwa światy” (ODT, DOC). Poproś o dobranie kart w pary, tak aby opisywały podobną sytuację w komunikacji bezpośredniej i w komunikacji przez internet. Na odwrocie kart uczestniczki i uczestnicy piszą słowo lub wyrażenie, które opisuje sytuację.
Np.
Zaczepiasz na przystanku autobusowym obcego nastolatka i mówisz: „jesteś burakiem”.
Piszesz na forum internetowym do innej osoby: „jesteś burakiem”.
Sytuacja: obrażanie nieznajomych.
3.
Poproś grupy, żeby po kolei podawały rozwiązania — po jednym każda z grup, a potem w nowej kolejce znów po jednym rozwiązaniu. Przedstawiciel grupy mówi, jakie przypisali słowo lub określenie danej sytuacji. Uważnie słuchaj, a jeśli uczestnicy mylą jakieś pojęcia, postaraj się wytłumaczyć, jak powinno się określić daną sytuację. Inni uczestnicy także mogą powiedzieć, jakie słowa przypisali do danej sytuacji.
4.
Powiedz, że są sytuacje, które ani w świecie wirtualnym, ani w realnym nie powinny się zdarzać, bo ranią innych ludzi. Poproś, żeby wśród kart z poprzedniego zadania uczestnicy wskazali, które to są sytuacje. Karty z nimi przyczepcie po lewej stronie tablicy pod słowem „NIE”. Resztę kart przyczepcie pod słowem „TAK”. Podsumuj, mówiąc, że media to bardzo pożyteczne narzędzia, które służą ludziom, o ile używa się ich w odpowiedni sposób.
Ewaluacja
Uczestniczki i uczestnicy:
wiedzą, że komunikacja pośrednia to również kontakt z żywym człowiekiem, którego należy szanować;
potrafią nazwać właściwe i niewłaściwe zachowania w Internecie.
Opcje dodatkowe
Uczestnicy i uczestniczki przygotowują scenki przedstawiające, jak zareagować kulturalnie, ale stanowczo na niewłaściwe zachowania w internecie. Poproś, żeby uczestnicy wypowiedzieli kwestie, które napisaliby na forum lub na czacie.
