Lekcja: Co wpływa na przekazy medialne?

Podziel uczestniczki i uczestników zajęć na grupy po 5 osób. Każdy zespół powinien otrzymać kopię karty pracy „Od czego zależą przekazy medialne” (ODT, DOC).

Poproś grupy o rozwiązanie zadania A — wskazanie, który z tytułów w ramach danego zestawu budzi największe emocje, a który ma charakter najbardziej informacyjny. Podkreśl, że artykuły o tych tytułach znalazły się na pierwszych stronach gazet. Każdy z zestawów zawiera tytuły dotyczące tekstów opisujących to samo wydarzenie, zostały opublikowane tego samego dnia.

Poproś poszczególne grupy o zaprezentowanie wyników. Pozostałe zespoły zachęć do zgłaszania uwag i wygłaszania komentarzy.

Zadaj pytanie:

• Z czego wynikają różnice pomiędzy tytułami opisującymi w różnych gazetach to samo wydarzenie?

Jako pytania pomocnicze rozważ:

• Co różni poszczególne tytuły?
• Czy tytuły zawierają wyłącznie „suche” fakty?
• Do jakich emocji odwołują się poszczególne tytuły?
• Czy możemy domyśleć się, jakie były preferencje wydawców poszczególnych gazet? (Jakie cele chcieli osiągnąć? Jakie emocje wywołać? Jakie opcje polityczne wydają się im najbliższe?)
• Czy czytelnicy wskazanych tytułów prasowych — „Rzeczpospolitej”, „Gazety Wyborczej”, „Naszego Dziennika” — mają najczęściej te same poglądy?
• Z jakich powodów ludzie najczęściej kupują dany tytuł prasowy?
• Czy poszczególne osoby kupują najczęściej jedną gazetę, odpowiadającą ich preferencjom, czy też różne, odległe światopoglądowo tytuły (np. „Gazetę Wyborczą” oraz „Nasz Dziennik”)?
• Jaką opcję światopoglądową prezentują poszczególne tytuły prasowe — „Gazeta Wyborcza”, „Rzeczpospolita”, „Nasz Dziennik”?

Celem ćwiczenia jest uświadomienie uczestniczkom i uczestnikom, że nie istnieją obiektywne źródła informacji. To samo wydarzenie może zostać przedstawione w odmienny sposób w zależności od światopoglądu i preferencji danej redakcji. Najczęściej czytelnicy wybierają te tytuły prasowe (lub portale internetowe), które są najbliższe ich preferencjom. Jeśli chcemy jednak być naprawdę dobrze poinformowani i zyskać szerszy horyzont wiedzy na temat wydarzeń oraz odbywających się dyskusji, powinniśmy starać się weryfikować poznawane treści w innych źródłach informacji.

Poproś grupy o realizację zadania B — wskazanie, w jakim celu sięgamy po teksty o charakterze opinii (publicystyka), a z jakich przyczyn sięgamy po teksty informacyjne?

Poproś poszczególne grupy o zaprezentowanie wyników. Pozostałe zespoły zachęć do zgłaszania uwag i wygłaszania komentarzy.

Zadaj pytanie:

• Czy w praktyce można łatwo odróżnić teksty o charakterze opinii od informacyjnych?

Jako pytania pomocnicze rozważ:

• Z jakiego powodu granica między opinią (publicystyką) a dziennikarstwem informacyjnym uległa zatarciu?
• W jakiego typu mediach najczęściej pojawiają się zobiektywizowane informacje?
• Czy zupełna obiektywność jest możliwa?
• W jaki sposób redakcje poszczególnych gazet lub serwisów informacyjnych mogą wyrażać swoje stanowisko wobec wydarzeń, które mają miejsce?
• Czy uczestniczki lub uczestnicy znają przykłady z życia codziennego, które wskazują na to, że granica między informacją a opinią we współczesnych mediach stała się mało czytelna?

Celem ćwiczenia jest uzmysłowienie uczestniczkom i uczestnikom, że współcześnie coraz trudniej wyraźnie odróżnić teksty o charakterze informacyjnym od tych, które zwierają opinie i komentarze. Dzieje się tak m.in. za sprawą rozwoju nowych mediów internetowych, konkurencji w walce o czytelnika prowadzonej przez wydawców, ale i ze względu na samą linię programową poszczególnych redakcji. Jeśli dana informacja nie odpowiada konkretnemu wydawcy, może on opatrzeć tekst informacyjny stosownym komentarzem, opublikować go na mniej istotnym miejscu lub w ogóle przemilczeć.

Zwróć uwagę uczestniczek i uczestników, że tym bardziej warto zaglądać do różnych tytułów prasowych lub odmiennych portali internetowych, aby nie zamykać się w „bańce informacyjnej”, w której wciąż otrzymujemy informacje o podobnym profilu.

Poproś grupy o realizację zadania C — wskazanie różnic pomiędzy tabloidami, dziennikami informacyjnymi oraz tygodnikami opinii.

Poproś poszczególne grupy o zaprezentowanie wyników. Pozostałe zespoły zachęć do zgłaszania uwag i wygłaszania komentarzy.

Jako pytania pomocnicze rozważ:

• Czy wszystkie typy gazet prezentują informacje tego samego rodzaju? Czym się różnią?
• Czy wszystkie typy gazet prezentują informacje w ten sam sposób? Czym się różnią?
• Dlaczego poszczególne typy gazet różnią się od siebie?
• Do kogo zazwyczaj adresowane są tabloidy, dzienniki informacyjne i tygodniki opinii? Czym różnią się ich odbiorcy?
• Czy artykuł opublikowany w „Gazecie Wyborczej” lub „Rzeczpospolitej” mógłby ukazać się w „Fakcie” lub „Super Ekspresie”? Jakiego typu zmiany musiałyby zostać wprowadzone?

Zadaj pytanie:

• Czy zjawisko dostosowywania przekazu do odbiorcy (tzw. grupy docelowej) dotyczy wyłącznie współczesnej prasy? W jakich innych sferach życia spotykamy się z podobnymi działaniami?

Przykłady:

• wyszukiwarki internetowe, które zapamiętują historię naszych zapytań i filtrują wyświetlane wyniki pod kątem tych stron internetowych, które najczęściej odwiedzamy;
• sklepy internetowe lub portale aukcyjne, które na podstawie naszych wcześniejszych zakupów wyświetlają te produkty, którymi możemy być najbardziej zainteresowani;
• Facebook i inne portale społecznościowe, które na podstawie naszych zainteresowań i podejmowanych na profilu aktywności odpowiednio dobierają tylko te reklamy, których jesteśmy adresatami;
• informacyjne portale internetowe, które stale monitorują liczbę „wejść” do konkretnych artykułów i na tej podstawie określają, jakiego typu informacje najczęściej interesują ich czytelników, po to aby w przyszłości prezentować tylko te treści, które cieszą się największą „klikalnością”, co jest pomocne przy pozyskiwaniu reklamodawców;
• seriale telewizyjne, które już w fazie scenariuszowej są szczegółowo planowane pod kątem wybranych grup odbiorców, a następnie do nich adresowane (profilowanie dotyczy takich elementów jak wiek bohaterów, miejsce, w którym toczy się akcja, przygody i problemy, które napotyka główny bohater);
• stacje telewizyjne, które dobierają prezentowane filmy, seriale i programy talk-show ten sposób, aby zainteresować publiczność w określonym wieku i z wybranych miejsc, po to aby pomóc reklamodawcom precyzyjniej zaadresować reklamy.

W podsumowaniu zajęć zwróć uwagę uczestniczek i uczestników na to, że „bańka informacyjna”, o której była mowa w odniesieniu do poszczególnych tytułów prasowych, dotyczy również innych sfer życia. Najlepszym sposobem na jej uniknięcie jest korzystanie z mediów różnego rodzaju i weryfikowanie zdobywanych informacji.