Scenariusze zajęć, ćwiczenia, materiały

45m
Nie wymaga dostępu do Internetu
Bez Internetu

Ta lekcja jest częścią tematu Etyka i wartości na poziomie gimnazjum.

Lekcja: Etyka dziennikarska — nierealne ideały czy cele, do których dążymy?

wróć do spisu treści

Wiedza w pigułce ?

Zasady etyki dziennikarskiej

  • Bądź bezstronny. Dąż do obiektywności.
  • Przedstawiaj temat z wielu punktów widzenia. Pokaż racje wszystkich stron konfliktu.
  • Rzetelnie i uczciwie przekazuj treści.
  • Unikaj określeń wartościujących.
  • Rozdzielaj informację od subiektywnego komentarza.
  • Zbieraj informacje w etyczny sposób.
  • Okazuj szacunek swoim rozmówcom.

Na dziennikarzach leży wielka odpowiedzialność za przekaz, jaki kierują do odbiorców. Dlatego w pracy zawsze powinni kierować się zwyczajowym etosem dziennikarskim. Dotyczy to w również osób publikujących amatorsko, w internecie. Treści publikowane w sieci mogą wpłynąć na sposób myślenia i decyzje odbiorców.

Niestety, bardzo często dziennikarze łamią zasady etyczne. Rzadko kiedy starają się być bezstronni, nie przedstawiają wszystkich stron omawianego konfliktu. Dziennikarze profesjonalni są zwykle ograniczani linią programową swojego pracodawcy. Dlatego też zdarza się, że manipulują faktami czy wyrywają fragmenty cudzych wypowiedzi z kontekstu (przez co zmienia się ich znaczenie). Dotyczy to też dziennikarzy amatorskich i obywatelskich. Od obiektywizmu ważniejsze bywa dla nich przekonywanie do własnych poglądów. Dlatego często nieświadomie mieszają informowanie z publicystyką. Również dziennikarze nieraz ulegają uprzedzeniom i stereotypom.

Często łamaną zasadą jest rzetelność. Ograniczenia czasu emisji programów i długości artykułów sprzyjają uproszczeniom, a nie rzetelnemu przedstawianiu faktów. Z kolei osoby publikujące niezawodowo często nie mają możliwości dotarcia do wiarygodnych źródeł. Czasem w ogóle się o to nie starają. Niektórym brak poczucia odpowiedzialności za słowo.

Wszechobecna reklama również szkodzi dziennikarstwu. Ukryte reklamowanie produktów zdarza się zarówno na blogach, jak i w telewizji. Pozorny obiektywizm sprawia, że odbiorcę łatwiej przekonać do kupna.

Zwłaszcza w sieci szerzy się naruszanie praw autorskich. Twórcy artykułów internetowych tłumaczą i rozpowszechniają teksty z portali obcojęzycznych albo po prostu kopiują znalezione materiały bez pozwolenia ich autorów.

Podążanie drogą etosu dziennikarskiego jest trudne. Jednak omijanie pułapek stronniczości czy nierzetelności sprawia, że artykuły są wartościowe i nikogo nie wprowadzą w błąd.

wróć do spisu treści

Pomysł na lekcję ?

Uczestnicy i uczestniczki na przykładzie opisu prawdziwych wydarzeń w portugalskim Carcavelos zapoznają się z przypadkiem nierzetelnego dziennikarstwa, po czym analizują jego przyczyny i następstwa.

Cele operacyjne

Uczestnicy i uczestniczki:

  • wiedzą, czym jest etyka dziennikarska i jakie elementy zawiera;
  • potrafią odróżnić zasady etyczne od przepisów prawnych;
  • mają świadomość potencjalnych poważnych skutków nieprzestrzegania etyki dziennikarskiej;
  • znają mechanizmy, które zagrażają etycznemu dziennikarstwu (np. komercja, presja czasu, wpływy polityczne).

Przebieg zajęć

1.

Z materiału pomocniczego „Co się wydarzyło na plaży w Carcavelos” (ODT, DOC) przekazuj wszystkim uczestnikom i uczestniczkom teksty opisujące zdarzenie na plaży. Każdy kolejny tekst przekaż dopiero, kiedy wszyscy przeczytają poprzedni.

2.

Podziel grupę na pięcioosobowe zespoły. Rozdaj karty pracy „Pytania o Carcavelos” (ODT, DOC) i poleć każdemu zespołowi przedyskutowanie zawartych w nich kwestii i hasłowe zapisywanie wniosków na papierze dużego formatu.

Po dyskusji w grupach zespoły prezentują swoje wnioski na forum grupy. Udzielaj głosu poszczególnym zespołom w ramach rund dotyczących poszczególnych kwestii.

Podsumuj dyskusję, zwracając uwagę uczestników i uczestniczek na następujące problemy:

  • Etyczne zachowanie to odpowiedzialność dziennikarzy, ale jest ono zależne również od etyki informatorów — czy mówią na podstawie wiarygodnych informacji, czy wiedzą wszystko, czy są w pełni odpowiedzialni za swoje słowa.
  • Dziennikarz powinien rozważyć, czy tego rodzaju atak mógł nastąpić tak nagle, czy rzeczywiście przestępczość może tak szybko rosnąć.
  • Bywa, że dziennikarze używają przesadnych określeń, nie upewniwszy się uprzednio co do prawdziwości informacji, ponieważ odbiorcy mediów chętnie wybierają informacje sensacyjne.
  • Emocje społeczne mogą pociągnąć za sobą działania skierowane przeciw konkretnym ludziom czy środowiskom; czasem stereotypy wpływają na obciążanie mniejszości odpowiedzialnością za problemy poszczególnych jednostek lub problemy społeczne.
  • Na dziennikarzach ciąży presja czasu i zależność od wydawcy. Wydawcy muszą dbać o finanse swojej instytucji (zdobywać czytelników, sponsorów i reklamodawców), ale nie zawsze robią to zgodnie z etyką i misją mediów.

Podkreśl, że po opublikowaniu informacji, ciężko jest ją odwołać, sprostować. Przychodzi kolejna sensacja, przez którą ciężko się przebić. Mechanizm, który miał miejsce na plaży Carcavelos jest uniwersalny. Zapytaj uczestniczki i uczestników czy spotkali się w mediach z podobnym rozwojem wypadków.

3.

Zapytaj uczestników i uczestniczki, jakich zasad należy przestrzegać, aby nie rozpowszechniać nieprawdziwych informacji o wydarzeniach, które mogą spowodować niepokoje społeczne. Zapisuj odpowiedzi hasłowo na tablicy.

Ewaluacja

Czy po zajęciach uczestniczki i uczestnicy rozumieją:

  • czym jest etyka dziennikarska?
  • że zasad etycznych nie da się sztywno określić?
  • że nieetyczne zachowanie może pociągnąć za sobą poważne skutki?
  • że dziennikarska praca odbywa się nieraz pod presją czasu, wydawcy czy innych czynników?

Opcje dodatkowe

Jeśli masz możliwość pokazania filmu z internetu, ćwiczenie 1 możesz przeprowadzić wykorzystując dokument Plaża szowinistów, reż. Diana Andringa, Portugalia, 2005, [dostep: 07.02.2013], dostępny: http://kinoplex.gazeta.pl/specjalne/2,115017,13082103,Plaza_szowinistow.html.

Zajęcia możesz rozszerzyć o stworzenie prostego dziennikarskiego kodeksu etycznego na podstawie dyskusji.

Innym sposobem realizacji zajęć będzie podzielenie uczestników i uczestniczek na role i odegranie scenki prezentującej skrót wydarzeń z Carcavelos. Po jej zakończeniu zastanówcie się, w jaki sposób wszyscy uczestnicy i uczestniczki (czarni i biali plażowicze, policja na miejscu, rzecznik policji, media) mogli zapobiec histerii i uniknąć skandalu.

wróć do spisu treści

Materiały ?

Materiał pomocniczy „Co się wydarzyło na plaży w Carcavelos?” (ODT, DOC)

Karta pracy „Pytania o Carcavelos” (ODT, DOC)

wróć do spisu treści

Zadania sprawdzające ?

Zadanie 1

Oznacz zdania jako prawdziwe lub fałszywe:

  1. Prawda Fałsz Zasady etyczne są tak ścisłe jak przepisy prawne.
  2. Prawda Fałsz Etyka dziennikarska dotyczy zarówno etapu zbierania materiałów, jak i tworzenia publikacji.
  3. Prawda Fałsz Każdą opublikowaną informację, która okaże się nieprawdziwa, można łatwo i skutecznie sprostować.
  4. Prawda Fałsz Nieodpowiedzialna publikacja medialna dotycząca kontrowersyjnego tematu może spowodować niepokoje społeczne.
wróć do spisu treści

Słowniczek ?

etyka dziennikarska
zbiór zasad, których powinni przestrzegać dziennikarze, m.in. dążenie do prawdy, bezstronność i uczciwość, szacunek, toleracja, oddzielenie informacji od komentarza.
infotainment
(z ang. information – informacja, połączone z entertainment – rozrywką), zjawisko zacierania różnic pomiędzy przekazami informacyjnymi i rozrywkowymi. Obserwujemy je we współczesnych mediach.

Zobacz cały słowniczek.

wróć do spisu treści

Czytelnia ?

wróć na górę