Powiedz uczestnikom, że celem lekcji jest nauczenie się odróżniania informacji wiarygodnych od niewiarygodnych. Powiedz, że informacje to różne wiadomości i opinie przekazywane nam przez inne osoby bezpośrednio lub media (radio, telewizja, gazeta, internet). Szczególnie podkreśl, że autorem informacji zawsze jest człowiek (to nie ”gazeta napisała”, tylko konkretny redaktor z gazety umieścił taką informację na jej łamach). Upewnij się, że wszyscy rozumieją pojęcie ”informacja”.
45m
Bez Internetu
Ta lekcja jest częścią tematu Korzystanie z informacji na poziomie szkoła podstawowa 1-3.
Lekcja: Jak rozróżniać informacje prawdziwe od fałszywych?
wróć do spisu treściWiedza w pigułce ?
Po dotarciu do źródła i znalezieniu w nim informacji na interesujący nas temat, należy ocenić jej wiarygodność i użyteczność. Potrzeba informacyjna określa, jakie cechy materiału będą dla nas priorytetowe. To, co w pewnej sytuacji może być wadą źródła informacji, w innej jest zaletą, np. duża ogólność przeszkadza, gdy chcemy znać szczegóły, ale przydaje się, gdy nic jeszcze nie wiemy na dany temat. Ocena wiarygodności materiału to najtrudniejsze zadanie, jakie stoi przed osobą szukającą informacji — zwłaszcza wśród źródeł internetowych. Aby wiedzieć, w jakim stopniu uzyskana informacja jest godna zaufania, należy ocenić wiarygodność źródła, zastanawiając się nad następującymi kwestiami:
- Kim jest autor materiału oraz kto wziął odpowiedzialność za publikację? Wiarygodności sprzyja prestiż wydawnictwa książkowego czy powaga instytucji, do której należy portal internetowy. Np. za bardziej wiarygodne uznamy słowniki internetowe PWN niż słowniki działu Portal Wiedza serwisu Onet.pl. W przypadku publikacji naukowych warto zwrócić uwagę na recenzentów pracy.
- W jaki sposób autor pozyskał informacje? Czy jest specjalistą w danej dziedzinie lub sam doświadczył tego, o czym mówi? A może pozyskał informacje z drugiej ręki? Należy prześledzić, na kogo się powołuje i jakie źródła przytacza. Jeśli nie podaje źródeł swoich informacji, jest mniej wiarygodny.
- Czy autor starał się jak najbardziej rzetelnie i starannie zaprezentować temat? Wiarygodności sprzyja przedstawienie wielu różnych punktów widzenia, powoływanie się na wiele różnych źródeł, chęć bezstronnej prezentacji ich zawartości, a także dbałość o językową i graficzną formę tekstu.
- Kiedy powstał dany materiał? Jeśli nie możemy tego określić, warto ustalić, czy źródło informacji jest często aktualizowane.
W zależności od potrzeby informacyjnej pojawiają się inne czynniki, które determinują wybór źródła. Są to przede wszystkim:
- obiektywność (bywa jednak, że poszukujemy subiektywnych opinii na dany temat)
- aktualność (choć niekiedy poszukujemy informacji o przekonaniach żywionych dawniej)
- dostępność i łatwość wykorzystania (ale też zdarza się, że zależy nam na określonym źródle, nawet jeśli jest bardzo trudno dostępne lub niełatwe to wykorzystania)
- stopień szczegółowości (jednakże czasem potrzebujemy tylko ogólnych informacji) zrozumiałość
Pomysł na lekcję ?
Dzieci co dzień zdobywają wiele informacji o świecie. Nie wszystkie źródła, z których czerpią, są wiarygodne. Lekcja uczy, że nie wszystko, co podają media, musi być prawdą, ale też media mogą posłużyć do weryfikacji zdobytej wiedzy.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, że w mediach można znaleźć informacje prawdziwe i fałszywe
- rozumieją, że źródła dzielą się na wiarygodne i niewiarygodne
- wiedzą z kim i w jaki sposób porozmawiać o wiarygodności źródła.
Przebieg zajęć
1.
2.
Podziel uczestników na 2 grupy. Poproś, żeby po naradzeniu się w grupie jedna osoba zgłaszała, jakiej udzielają odpowiedzi. Przeczytaj głośno pytania z materiału pomocniczego ”Prawda czy fałsz”, zwracając uwagę, skąd zaczerpnięta jest informacja. Zanotuj na tablicy literami ”P” i ”F” zdania według dzieci prawdziwe i fałszywe.
3.
Podziel uczestników na 4 zespoły. Rozdaj grupom materiał pomocniczy ”Wiarygodność informacji”. Poproś uczestników, żeby zastanowili się, które źródła wydają im się wiarygodne (to znaczy komu można uwierzyć od razu, a które informacje należy sprawdzić). Poproś, żeby przy rysunkach oznaczających rodziców, kolegów, nauczyciela, komputer, radio, gazetę, telewizor, książkę narysowali po jednej, dwie lub trzy gwiazdki – od najmniej wiarygodnych do najbardziej. (Materiał pomocniczy „Wiarygodność informacji”). Porównajcie arkusze wszystkich grup. Zastanówcie się wspólnie, kto jest najbardziej wiarygodnym źródłem informacji. Powiedz, że aby sprawdzić prawdziwość wiadomości, należy ją porównać z informacją z innego źródła.
4.
Rozdaj wybranym uczestnikom kartki z napisami: ”mama” ”tata”, ”nauczyciel”, ”lekarz”, ”bibliotekarz”, ”encyklopedia”, ”książka”, ”Internet”. Poproś uczestników, żeby w zastanowili się komu i jakie pytanie należy zadać, żeby sprawdzić podane wiadomości. (Wskazówka dla nauczyciela „Weryfikowanie informacji”). Prowadzący czyta informację, a chętne dzieci zgłaszają pytania i mówią w jaki sposób sprawdziłyby daną informację. Pozostali uczestnicy w toku rozmowy mogą zgłaszać swoje sugestie.
W podsumowaniu powiedz, że warto zadawać pytania: Czy to prawda że? Czy pomożesz mi sprawdzić informację o? Gdzie można znaleźć informację na temat? Czy istnieje inne źródło, potwierdzające tę informację? Skąd to wiadomo?
5.
Podsumuj zajęcia. Powieś na tablicy karton, na którym będą zapisane pytania z ćwiczenia 4. Do listy dopiszcie propozycje dzieci. Powiedz, że zdobywamy informacje z różnych źródeł i trzeba pamiętać, że mogą one być prawdziwe albo fałszywe. Dlatego zdobyte informacje warto sprawdzić w innym miejscu. Zostaw karton w widocznym miejscu, żeby dzieci oswajały się z pytaniami i uczyły się je zadawać.
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć ich uczestnicy i uczestniczki:
- rozumieją, że nie wszystkie źródła są wiarygodne?
- należy być krytycznym i sprawdzać zdobyte informacje?
- wiedzą, w jaki sposób można sprawdzić, czy zdobyta informacja jest prawdziwa?
Opcje dodatkowe
W ćwiczeniu 3. zamiast dorysowywania gwiazdek można zastosować bardziej atrakcyjne dla dzieci głosowanie. Przy obrazkach ustaw kubeczki, a uczestnikom rozdaj patyczki (lub ziarenka). Do kubeczków uczestnicy wrzucają po 1,2 lub 3 patyczki (ziarenka).
Porozmawiaj z uczestnikami, czy spotkali się kiedyś z tym, że zdobyte przez nich informacje okazały się nieprawdziwe. Zastanówcie się, czy są takie pytania, na które dotąd uczestnicy nie znają odpowiedzi lub mają różne opinie. Poproś, żeby postarali się samodzielnie zweryfikować te informacje. Podzielcie się efektami pracy.
wróć do spisu treściMateriały ?
- materiał pomocniczy „Prawda i falsz”
- materiał pomocniczy ”Wiarygodność informacji”
- wskazówka dla nauczyciela ”Weryfikowanie informacji”
Zadanie dla ucznia ?
(Zadanie powinno zostać zilustrowane w taki sposób, żeby przyporządkowywać do pytań obrazki z podpisami).
wróć do spisu treściSłowniczek ?
- wiarygodność informacji
- źródło informacji
- każdy przedmiot z którego czerpie się wiadomości na interesujący nas temat