Scenariusze zajęć, ćwiczenia, materiały

45m
Nie wymaga dostępu do Internetu
Bez Internetu

Ta lekcja jest częścią skróconego kursu na poziomie szkoła ponadgimnazjalna. Zobacz też pełny kurs.

Lekcja: Prawo w sieci

wróć do spisu treści

Wiedza w pigułce ?

Internet służy nam nie tylko do pozyskiwania informacji, ale i do tworzenia własnych przekazów. Prawo chroni zarówno interesy twórców, jak i użytkowników mediów. Przykładem takiej regulacji jest prawo autorskie.

Każdy wytwór aktywności twórczej, niezależnie od jego wartości artystycznej, jest utworem. Utwory są chronione prawem autorskim od momentu powstania. Prawa autorskie to złożony system uprawnień, obowiązków i zezwoleń, który określa co każdemu wolno robić z utworem, a co wymaga zgody posiadaczy praw. Część z tych praw to prawa osobiste, które są niezbywalne i wieczne, jak np. prawo do rozpoznania autorstwa. Nikt nie może takich praw kupić. Inne to prawa majątkowe — te są ograniczone w czasie, można także je sprzedawać bądź przekazywać innym.

Każdy twórca pragnący jak najbardziej zbliżyć się do swoich odbiorców może korzystać z wolnych licencji, aby umożliwić im w pełni swobodne korzystanie z utworów. Dwie najpopularniejsze wolne licencje to CC BY (Creative Commons Uznanie autorstwa) i CC BY-SA (Creative Commons Uznanie Autorstwa-Na tych samych warunkach).

Każdy z nas jest inny, co oznacza, że każdy inaczej odbiera informacje. Tworząc je, warto pamiętać, aby były dostępne dla jak najszerszej grupy użytkowników, także tych niepełnosprawnych. Informacja staje się bardziej dostępna po dodaniu opisu zamieszczonej grafiki czy audiodeskrypcji do filmu.

Każde zachowanie użytkownika internetu generuje tzw. cyfrowy ślad. Oznacza to, że często bez swojej wiedzy udostępniamy innym informacje o nas w sieci. Czasami są to dane osobowe, czyli informacje dotyczące danej jednostki, które pozwalają na zidentyfikowanie osoby. Ochrona danych osobowych jest ważnym elementem prawa do prywatności. Pamiętaj, że masz prawo do kontroli tego, jak i gdzie twoje dane są przetwarzane.

wróć do spisu treści

Pomysł na lekcję ?

Kogo chroni prawo autorskie? Co gwarantują użytkownikom wolne licencje? Czy wszyscy użytkownicy internetu mają takie same potrzeby? Czy ktoś jest zainteresowany gromadzeniem o nas danych w sieci? Uczestnicy i uczestniczki będą mieli okazję zastanowić się nad powyższymi pytaniami.

Cele operacyjne

Uczestnicy i uczestniczki:

  • zastanawiają się, kogo chroni prawo autorskie;
  • wiedzą, kto może być posiadaczem prawa autorskich;
  • znają dwie wolne licencje: CC BY i CC BY-SA;
  • potrafią opisać różnicę między licencją CC BY i CC BY-SA;
  • potrafią wymienić różnych użytkowników internetu;
  • rozumieją kto i w jakim celu może gromadzić dane;
  • znają podmioty, które mogą być zainteresowane gromadzeniem danych w internecie.

Przebieg zajęć

1.

Napisz na środku tablicy „prawo autorskie”. Zapytaj grupę o to, kogo chronią prawa autorskie.

    Pytania pomocnicze, które możesz zadać:
  • Czy prawo autorskie będzie chroniło artystę wykonującego utwór na koncercie?
  • Jeśli pisarz sprzeda prawa do swojej książki wydawnictwu, kogo wtedy chroni prawo autorskie?
  • Kto jeszcze może być posiadaczem praw autorskich?

Odpowiedzi, które powinny się pojawić to: twórca; artysta wykonawca; producent; firma, która zleciła nagranie utworu; pracodawca, który zlecił pisanie artykułów; spadkobierca.

2.

Powiedz grupie, że pomieszczenie, w którym jesteście, zamieni się teraz w salę uniwersytecką, na której odbywać będzie się debata. Opowiedz krótko o wolnych licencjach, korzystając z definicji ze słowniczka. Napisz na tablicy: „Która licencja daje najwięcej wolności?”. Podziel grupę na dwie części. Uczestniczki i uczestnicy obu grup będą teraz orędownikami dwóch różnych licencji. Daj obu grupom przeciętą kartę pracy „Informacje dla grup” (ODT, DOC). Poproś uczestniczki i uczestników, żeby usiedli razem w swoich grupach i zastanowiły się nad argumentami. Zachęć grupy do przygotowania przemówień na otwarcie debaty. Rozpocznij debatę. Zanim grupy zaczną dyskutować, poproś o wygłoszenie przemówień wprowadzających. Jeśli to konieczne, moderuj dyskusję.

3.

Napisz na tablicy słowo „użytkownicy”. Powiedz, że użytkownicy internetu są bardzo różni. Mówiąc, narysuj mapę myśli od słowa „użytkownicy”. Są użytkownicy, którzy nie widzą, nie słyszą, nie rozumieją albo korzystają z urządzeń w nietypowy sposób. Zapytaj grupę, jacy użytkownicy są w poszczególnych grupach. Jeśli wśród odpowiedzi nie pojawią się odpowiednie kategorie, powiedz o: osobach niewidomych, słabo widzących, niesłyszących, słabo słyszących, daltonistach, użytkownikach telefonów komórkowych, osobach niemających sprzętu do nagłaśniania, osobach niepełnosprawnych intelektualnie, z niskim wykształceniem, dyslektykach, użytkownikach nieznających specjalistycznego języka, osobach słabo znających język polski, korzystających z urządzeń z bardzo małym ekranem, niekorzystających z myszki, korzystających z dotykowych tabletów, korzystających z systemów smart tv. Zwróć uwagę, że różni użytkownicy internetu mają różne potrzeby.

4.

Zwróć uwagę, że istnieje wiele podmiotów, które interesują się naszą aktywnością w sieci. Podmioty te zbierają o nas informacje w bardzo różnych celach. Podziel uczestników i uczestniczki na grupy 3-osobowe. Każdej grupie daj wydrukowaną kartę pracy „Dane” (ODT, DOC). Poproś o uzupełnienie kart. Kiedy grupy skończą, poproś kolejno grupy o odczytanie jednej danej i podmiotów, które mogą gromadzić ten typ danych. W pomocy dla osoby prowadzącej „Dane” (ODT, DOC) znajdziesz przykładowe odpowiedzi. Jednak nie jest to jedyne możliwe rozwiązanie. W trakcie omawiania ćwiczenia, potraktuj rozwiązania jako pukt wyjścia do dyskusji. Skup się na umiejętności uzasadnienia, w jakim celu podmiot może być zainteresowany gromadzeniem danych. Spróbuj odpowiedzieć na pytanie, z jakich powodów określone podmioty gromadzą dane.

Ewaluacja

Czy po przeprowadzeniu zajęć uczestnicy i uczestniczki:

  • zastanawiają się, kogo chroni prawo autorskie?
  • wiedzą, kto może być posiadaczem prawa autorskich?
  • znają dwie wolne licencje CC BY i CC BY-SA?
  • potrafią opisać różnicę między licencją CC BY i CC BY-SA?
  • potrafią wymienić różnych użytkowników internetu?
  • rozumieją kto i w jakim celu może gromadzić dane?
  • znają podmioty, które mogą być zainteresowane gromadzeniem danych w internecie?

Opcje dodatkowe

wróć do spisu treści

Materiały ?

Materiał pomocniczy „Informacje dla grup” (ODT, DOC)

Karta pracy „Dane” (ODT, DOC)

Materiał dla osoby prowadzącej „Dane” (ODT, DOC)

definicja wolnych licencji

wróć do spisu treści

Zadania sprawdzające ?

Zadanie 1

Poniższym danym przyporządkuj podmioty, które mogą być zainteresowane ich przetwarzaniem.

Przeciągnij odpowiedzi i upuść w wybranym polu.
  • ilość odwiedzin w serwisie
  • godziny odwiedzin użytkowników w serwisie
  • historia wyszukiwań w przeglądarce
  • przeglądanie stron z określoną tematyką
  • liczba zarejestrowanych subskrybentów
  • transfer danych
  • oglądane przedmioty na aukcji internetowej
  • przeglądane albumy muzyczne
  • rejestr połączeń wychodzących (numery telefonów, godziny połączeń)
  • wyszukiwane zespoły muzyczne
  • informacje o wysłanych esemesach
  • oglądane teledyski na portalu do współdzielenia plików wideo

  • administrator serwera
  • firma marketingowa badająca rynek
  • właściciel bloga
  • usługodawca sieci komórkowej
  • firma marketingowa umieszczająca reklamy
  • serwis muzyczny
  • dostawca internetu

Zadanie 2

Użytkownicy internetu mogą mieć różne potrzeby w określonych sferach. Przyporządkuj różnych użytkowników do 4 grup:

Przeciągnij odpowiedzi i upuść w wybranym polu.
  • słuch
  • wzrok
  • rozumienie
  • motoryka

  • osoby nieznające specjalistycznego języka
  • osoby niewidome
  • osoby niekorzystające z myszki
  • osoby czytające przy słabym oświetleniu
  • osoby słabo znające język
  • osoby korzystające z telefonów komórkowych
  • osoby z wadami wzroku (np. daltonizm)
  • osoby korzystające z urządzeń z małym ekranem
  • osoby niesłyszące
  • osoby niemające sprzętu do nagłaśniania
  • dyslektycy
  • osoby korzystające z systemów smart tv
  • osoby niepełnosprawne intelektualnie
  • osoby niedosłyszące
  • osoby dawno niekorzystające z danego języka
  • osoby niedowidzące
  • osoby z niższym wykształceniem
  • osoby korzystające z tabletów dotykowych

wróć do spisu treści

Słowniczek ?

dane osobowe
wszelkie informacje dotyczące określonej osoby fizycznej (czyli zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania). Nie mamy do czynienia z danymi osobowymi wówczas, gdy informacja dotyczy instytucji (np. firmy), grupy osób, osoby fikcyjnej (np. postaci literackiej) czy takiej, której nie jesteśmy w stanie rozpoznać. Dane osobowe podlegają ochronie i nie mogą być zbierane bez odpowiedniej podstawy prawnej (np. zgody osoby, której dotyczą).
osobiste prawa autorskie
prawa niezbywalne chroniące więź twórcy z utworem. Jest to prawo do m.in. oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem, decydowania o tym w jaki sposób jest po raz pierwszy rozpowszechniony, wykorzystywany i jakie zmiany mogą zostać wprowadzone w jego formie lub treści. Osobiste prawa autorskie trwają wiecznie i nie można ich przekazać na rzecz innych osób.
majątkowe prawa autorskie
prawo twórcy do korzystania z utworu i rozporządzania nim. Jest to prawo zbywalne, co oznacza, że twórca może przenieść je na inne osoby lub udzielić zezwolenia na korzystanie z utworu (za wynagrodzeniem lub bez). Trwanie majątkowych praw autorskich jest ograniczone w czasie (70 lat po śmierci autora).
wolne licencje
licencje, które odpowiadają definicji Wolnych Dóbr Kultury i respektują prawa użytkowników, czyli zezwalają na korzystanie, rozpowszechnianie, modyfikowanie oraz rozpowszechnianie modyfikacji utworu.

Zobacz cały słowniczek.

wróć do spisu treści

Czytelnia ?

wróć na górę