Zapytaj uczestniczki i uczestników, które miejsca poznane podczas wycieczki najbardziej zapadły im w pamięć. Dopytaj o przyczyny. Poinformuj też, że celem lekcji jest stworzenie własnych prac na podstawie wiadomości ze strony www.sztetl.org.pl. Jest to jeden z największych, a może największy właśnie, portal pokazujący historię, kulturę i życie codzienne Żydów mieszkających na terenach Polski. Celem tego projektu jest umacnianie relacji polsko-żydowskich i przybliżanie Polakom tematyki żydowskiej.
45m
Bez Internetu
Ta lekcja jest częścią tematu Edukacja varsavianistyczna na poziomie szkoła ponadgimnazjalna.
Śladami Żydów w Warszawie
wróć do spisu treściWiedza w pigułce ?
W chwili wybuchu II wojny światowej w liczącej 1,3 mln mieszkańców Warszawie społeczność żydowska przekraczała 300 tysięcy osób. Żydzi często osiedlali się w Warszawie w rejonie zajętym dziś przez Park Świętokrzyski oraz Pałac Kultury i Nauki, a najzamożniejsi kupowali lub wznosili domy w najbardziej wielkomiejskich dzielnicach Warszawy albo w podmiejskich uzdrowiskach. Najliczniejsze ślady materialne żydowskiej historii miasta po lewej stronie Wisły zachowały się w rejonie pl. Grzybowskiego.
Plac Grzybowski był początkowo rynkiem targowym prywatnego miasteczka Grzybów, następnie stał się placem miejskim. Ludność żydowska zamieszkiwała jego okolice od początku XIX wieku. W latach 60. partery kamienic wokół placu były zajęte wyłącznie przez sklepy żydowskie, z których większość specjalizowała się w artykułach metalowych. Wraz z rozwojem miasta wzrastała liczba ludności żydowskiej w tym rejonie. Zasobni żydowscy kupcy i finansiści budowali wielopiętrowe kamienice. Tak znacznej koncentracji Żydów odpowiadała wielka liczba domów modlitwy. W 1926 r. przy placu i przyległych doń odcinkach ulic Twardej, Grzybowskiej i Bagno funkcjonowały 32 domy modlitwy, w tym dwie duże synagogi przy ul. Twardej 4 i 6. Wiele z żydowskich kamienic, domów modlitwy i synagog zostało zniszczonych podczas wojny.
Jedyny zachowany w Warszawie obustronnie zabudowany fragment dawnej żydowskiej ulicy znajduje się na ul. Próżnej i obejmuje:
- kamienicę nr 7 – sióstr Braun,
- kamienicę nr 9 – Naftala Perlmana i Zalmana Nożyk (obie z 1882 r.),
- kamienicę nr 14 – Majera Wolanowskiego (z 1900 r.),
- kamienicę nr 12 – Majera Neufelda (z ok. 1911-1912 r).
Domy te reprezentują ewolucję stylistyki warszawskich czynszówek od neorenesansu i eklektyzmu po wczesny modernizm. Kolejne dwie zabytkowe kamienice przetrwały na posesji nr 10 przy pl. Grzybowskim. Wybudowano je w 1820 i 1821 r. według projektu Fryderyka A. Lessla w stylu późnego klasycyzmu. Tylko mniejsza z nich (prawa) zachowała do dziś pierwotny wygląd. Większy dom został w latach 1857-1858 znacząco rozbudowany i przekształcony dla handlującego furażem Szulima Haberfelda.
Wojnę przetrwała także synagoga Nożyków (ul. Twarda 6). Jest to jedyna zachowana, historyczna warszawska synagoga. Została zaprojektowana w stylu neoromańskim i była jedną z największych prywatnych bóżnic „podwórzowych”. Została zbudowana w latach 1898-1902 wg projektu Karola Kozłowskiego z Fundacji Ryfki i Zalmana Nożyków, właścicieli pobliskiej, także do dziś zachowanej kamienicy przy ul. Próżnej 9.
wróć do spisu treściPomysł na lekcję ?
Lekcja powinna zostać poprzedzona wycieczką po Warszawie śladami kultury żydowskiej. Uczestnicy i uczestniczki powinni wykonać własne zdjęcia, krótkie filmy, za zgodą przewodnika/przewodniczki nagrać fragment wypowiedzi o danym obiekcie. Uczestnicy i uczestniczki pracują w sieci, czytając wiadomości ze strony: www.sztetl.org.pl Następnie wykorzystują te informacje, by stworzyć plakaty, infografiki, reportaże, wywiady itp.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
- rozumieją specyfikę poszczególnych źródeł informacji przeznaczonych do użytku edukacyjnego lub rozrywkowego;
- wiedzą, że źródła informacji należy wybierać świadomie, mając na uwadze potrzeby informacyjne oraz cel wykorzystania informacji;
- wiedzą, że należy oceniać wiarygodność informacji, biorąc pod uwagę różne kryteria, w tym wiarygodność źródła;
- potrafią samodzielnie i w grupie gromadzić materiały na dowolny temat przy użyciu jednego medium;
- znają i próbują tworzyć złożone komunikaty: audycje radiowe, memy, komiksy, plakaty i infografiki;
- umieją samodzielnie przygotować prostą opowieść medialną z wykorzystaniem mediów jednego typu (zdjęć, grafik lub filmów);
- znają warszawskie miejsca związane z kulturą żydowską (synagogi, cmentarze itp.);
- potrafią wskazać te miejsca na mapie współczesnej Warszawy.
Przebieg zajęć
1.
2.
Podziel uczestników i uczestniczki na dwuosobowe zespoły. Każdy z nich pracuje przy jednym komputerze. Poproś, aby młodzież weszła na stronę: www.sztetl.org.pl. W panelu poziomym odszukują „miasta” i wybierają ze spisu treści Warszawę. Następnie pokaż część „zabytki” i tam: synagogi i domy modlitwy, cmentarze i zabytki kultury materialnej. Każdej grupie zostaje przydzielony jeden obiekt (wybór należy do osoby prowadzącej, w załączniku znajdują się przykłady obiektów (ODT, DOCX). Grupy mogą losować nazwy obiektów. Zadanie dla wszystkich grup polega na:
- przeczytaniu informacji tekstowych,
- odszukaniu jednego innego źródła dotyczącego danego obiektu (przypomnij o wiarygodności różnych źródeł internetowych),
- przygotowaniu w innej formie wiadomości znalezionych w sieci.
O formie decyduje osoba prowadząca. Dobrze, aby grupy posłużyły się różnymi formami, np.:
- plakat (w wybranym programie graficznym),
- infografika,
- krótki reportaż radiowy,
- wywiad radiowy z ekspertem,
- krótka prezentacja multimedialna itd.
Młodzież powinna wykorzystać nie tylko wiadomości z sieci, ale też własne zdjęcia, filmy, nagrania, które wykonane zostały podczas wycieczki. Zadaniem osoby prowadzącej jest pełnienie funkcji doradczej – podpowiadanie i komentowanie. Praca powinna zająć całą lekcję. Następna natomiast powinna być poświęcona omówieniu wyników prac – każdy zespół ma możliwość opowiedzenia o wynikach, a także o trudnościach związanych z przygotowaniem materiału (wymiana doświadczeń).
3.
Przed końcem zajęć dokonaj podsumowania. Poproś, aby uczestnicy i uczestniczki krótko opowiedzieli/opowiedziały o tym, co udało im się wykonać, i ocenili/oceniły stopień trudności wykonywanych zadań.
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć ich uczestnicy i uczestniczki:
- znają zabytki i miejsca związane z kulturą żydowską w Warszawie?
- potrafią wskazać je na mapie?
- rozumieją znaczenie i rolę kultury żydowskiej w Warszawie?
Opcje dodatkowe
wróć do spisu treściMateriały ?
materiał pomocniczy - przykłady obiektów (ODT, DOCX)
wróć do spisu treściZadanie dla ucznia ?
Sporządź w zeszycie krótką notatkę na temat wybranego przez ciebie miejsca związanego z kulturą żydowską w Warszawie.
wróć do spisu treściSłowniczek ?
- źródła informacji
- mem
- najczęściej zdjęcie lub inna forma grafiki wraz z podpisem; memy rozpowszechniane są głównie w mediach społecznościowych.
Czytelnia ?
- Zieliński Jarosław, Majewski Jerzy, Spacerownik po żydowskiej Warszawie, Wydawnictwo Agora-Gazeta, Warszawa 2014.