Scenariusze zajęć, ćwiczenia, materiały

45m
Nie wymaga dostępu do Internetu
Bez Internetu

Ta lekcja jest częścią tematu Prawo na poziomie gimnazjum.

Lekcja: Informacje o nas w sieci

wróć do spisu treści

Wiedza w pigułce ?

Korzystając z internetu, wiele informacji na swój temat ujawniasz świadomie np. opis swoich zainteresowań czy dokonań na portalach społecznościowych. Musisz jednak wiedzieć, że w tym samym czasie zostawiasz w sieci o wiele więcej danych o sobie. Nawet jeśli wydaje ci się, że działasz anonimowo, używając nicka, czy często zmieniając „tożsamość”, pamiętaj, że w wirtualnym świecie każde zachowanie generuje tzw. cyfrowy ślad.

Każdy komputer identyfikuje się numerem IP, ale i innymi danymi, których suma pozwala rozróżnić konkretne komputery i często przypisać je do konkretnego użytkownika. Na tej podstawie można ustalić, kto dostarcza internet, z jakich przeglądarek i systemu operacyjnego korzystasz, a nawet jakie zainstalowałeś czcionki lub gdzie w danej chwili przebywasz. Można także odtworzyć historię wyszukiwań. Każde logowanie to pozostawiony w sieci login, informacja o czasie spędzonym w sieci. Jeśli podałeś na jakimś portalu swoje dane osobowe, można je łatwo powiązać z pozostałymi informacjami. Podobnie dzieje się w przypadku telefonów komórkowych. Operatorzy usług telekomunikacyjnych gromadzą i przechowują przez 2 lata informacje o naszych połączeniach telefonicznych i wysyłanych SMS-ach (tzw. billingi), a także informacje o miejscach logowania się telefonu. Te wszystkie dane zestawione ze sobą mogą stworzyć unikalny profil użytkownika. Są kopalnią wiedzy na temat naszego stylu życia, preferencji, tego, kiedy i z kim się komunikujemy, gdzie przebywamy, kim jesteśmy.

Informacje gromadzi się głównie z dwóch powodów. Po pierwsze ze względu na prawo, które nakazuje operatorom gromadzić dane telekomunikacyjne w celach związanych z ochroną bezpieczeństwa publicznego (wykorzystuje je np. policja przy ściganiu przestępstw). Drugi powód to reklamy. Tylko pozornie korzystanie z wyszukiwarek (np. Google) czy portali społecznościowych (np. Facebook) nic nie kosztuje. „W zamian” udostępniasz właścicielom tych serwisów swoje dane. Istnieją firmy, które analizują nasze zachowanie w sieci, tj. odwiedzane strony internetowe, treść postów, mejli itd. Dzięki temu mogą precyzyjnie określić, jakie produkty mogą nas zainteresować i jakie reklamy powinny do nas trafić. Na takiej zasadzie działają systemy informatyczne, które automatycznie zbierają informacje o naszej aktywności w internecie i wysyłają do użytkowników reklamy — tzw. adserwery.

Komunikacja nigdy nie jest anonimowa. Sytuacja, w której wymieniasz się z kimś informacjami, wymaga tego, żeby w jakiś sposób się przedstawić lub zaprezentować. Staraj się pamiętać o swoim cyfrowym śladzie.

wróć do spisu treści

Pomysł na lekcję ?

Oddając się różnym aktywnościom w internecie, często czujemy się anonimowi. Tak jednak nie jest. Kiedy rejestrujemy się na portalu, logujemy do skrzynki pocztowej czy nawet tylko otwieramy przeglądarkę internetową, już w tym momencie wiele danych o nas, naszym komputerze jest dostępnych dla innych użytkowników internetu. Jakie to dane? Kto może być nimi zainteresowany?

Cele operacyjne

Uczestnicy i uczestniczki:

  • wiedzą, jakie dane pozostawia w sieci aktywność użytkowników;
  • wiedzą, w jakich celach mogą być gromadzone dane;
  • wiedzą, jakie podmioty mogą być zainteresowane gromadzeniem danych;
  • wiedzą, że zostawiają po sobie ślad cyfrowy.

Przebieg zajęć

1.

Zapytaj grupę, w jaki sposób spędzają czas w internecie? Zapisuj wszystkie pojawiające się odpowiedzi w formie mapy myśli na tablicy. Kiedy mapa myśli będzie gotowa, dopytaj o szczegóły. Na przykład do stwierdzenia „Spędzam czas na portalu społecznościowym” — zadaj pytania: „W jaki sposób?”, „Z jakich aplikacji korzystasz?”.

2.

Zadaj pytanie: „Jeśli ktoś śledziłby cię w internecie, czego mógły się o tobie dowiedzieć?”.

Poproś każdą osobę o stworzenie listy informacji kończącej zdanie: „Jeśli ktoś śledziłby mnie w internecie, to wiedziałby, że np. wyszukuję informacje o znanych aktorkach, interesuję się motocyklami, byłam na imprezie w zeszłym tygodniu…”. Zwróć uwagę, że jest to lista dla uczestników, nie będą jej prezentować na zajęciach.

3.

Zwróć uwagę, że istnieje wiele podmiotów, które interesują się naszą aktywnością w sieci. Zbierają one informacje o nas w bardzo różnych celach. Poproś uczestników i uczestniczki o dobranie się w pary. Każdej parze daj wydrukowaną kartę pracy „Dane” (ODT, DOC). Poproś o uzupełnienie kart. Kiedy skończą, odczytuj nazwy podmiotów i poproś całą grupę o podawanie rozwiązań.

4.

Poproś uczestników i uczestniczki o wzięcie list, które stworzyli w trakcie ćwiczenia 2. Poproś grupę o dopisanie listy reklam, które można stworzyć na podstawie ich aktywności w internecie. Jakie produkty mechanizm reklamowy mógłby im zaproponować? Zwróć uwagę, że powinna być to spersonalizowana lista, ponieważ ich aktywność w sieci jest unikalna. Poproś o prezentację kilka osób.

Ewaluacja

Czy po przeprowadzeniu zajęć uczestnicy i uczestniczki:

  • wiedzą, jakie dane pozostawia w sieci aktywność użytkowników?
  • wiedzą, w jakich celach dane mogą być gromadzone?
  • wiedzą, jakie podmioty mogą być zainteresowane gromadzeniem danych?
  • wiedzą, że zostawiają po sobie ślad cyfrowy?

Opcje dodatkowe

Jeśli masz dostęp do komputera i rzutnika, możecie:

  1. Obejrzeć wystąpienie Gary Kovacsa Śledzenie śledzących. Po wystąpieniu porozmawiajcie o tym, kto śledzi w internecie użytkowników. Pytania pomocnicze:

    • Co pokazywał program zaprezentowany przez Gary'ego?
    • Jak Gary i jego córka spędzali czas w sieci?
    • W jakich celach ktoś może zbierać o nas informacje?
  2. Otworzyć stonę http://www.123people.com, a następnie pozwolić uczestnikom i uczestniczkom wyszukać swoje imię oraz nazwisko, aby sprawdzić, jakie informacje są dostępne w internecie o osobach o tym imieniu i nazwisku. Jakie informacje znajdą o sobie?
wróć do spisu treści

Materiały ?

Karta pracy„Dane” (ODT, DOC)

wystąpienie Gary'ego Kovacsa Śledzenie śledzących, dostępne: http://www.ted.com/talks/gary_kovacs_tracking_the_trackers.html?quote=1583

wróć do spisu treści

Zadania sprawdzające ?

Zadanie 1

Co można ustalić na podstawie numeru IP komputera? Wybierz prawidłowe odpowiedzi z poniższych.

Zadanie 2

Przyporządkuj poniższe dane do podmiotów, które mogą być nimi zainteresowane. Mogą one pasować do więcej niż jednego podmiotu.

Przeciągnij odpowiedzi i upuść w wybranym polu.

dane

  • liczba odwiedzin w serwisie
  • historia wyszukiwań w przeglądarce frazy „telefon dotykowy”
  • przeglądane albumy muzyczne
  • odwiedziny stron dotyczących telefonów komórkowych
  • oglądane przedmioty z kategorii „buty” na aukcjach internetowych
  • historia wyszukiwań w przeglądarce hasła „buty”
  • ustawienia opcji „powiadom mnie o nowych postach”
  • wyszukiwane zespoły muzyczne

podmioty

  • administrator serwera
  • firma marketingowa badająca zainteresowanie telefonami dotykowymi
  • właściciel bloga zainteresowany sprzedażą reklam na swoim blogu
  • firma marketingowa umieszczająca reklamy obuwia
  • serwis muzyczny

wróć do spisu treści

Słowniczek ?

cyfrowy ślad
informacje na temat aktywności konkretnych osób w sieci, magazynowane na serwerach dostawców internetu i właścicieli stron. Tworzą go m.in. zdjęcia, informacje o kupionych produktach, nicki, wpisy na blogach, ale również dane, które zostawiamy w sieci mimowolnie, np. adres IP czy informacja o systemie operacyjnym, z którego korzystamy.
adres IP
IP to protokół komunikacyjny używany powszechnie w Internecie i sieciach lokalnych. Adres IP to liczba, która jest nadawana każdemu urządzeniu lub grupie urządzeń połączonych w sieci. Służy on ich identyfikacji. Jeden adres publiczny może być współdzielony przez wiele komputerów połączonych w podsieć. W takiej sytuacji każdy komputer w podsieci ma adres z puli adresów prywatnych. Większość komputerów korzysta z adresów IP przydzielanych dynamicznie, tylko w czasie podłączenia komputera do sieci. Po jego wyłączeniu dany adres IP może zostać przypisany innemu urządzeniu.
adserwer
system informatyczny umożliwiający emisję i zarządzanie internetowymi kampaniami reklamowymi, a także raportowanie i analizę wyników kampanii. Nazwa utworzona z połączenia słów advertisement (ang. reklama) i serwer.
dane osobowe
wszelkie informacje dotyczące określonej osoby fizycznej (czyli zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania). Nie mamy do czynienia z danymi osobowymi wówczas, gdy informacja dotyczy instytucji (np. firmy), grupy osób, osoby fikcyjnej (np. postaci literackiej) czy takiej, której nie jesteśmy w stanie rozpoznać. Dane osobowe podlegają ochronie i nie mogą być zbierane bez odpowiedniej podstawy prawnej (np. zgody osoby, której dotyczą).
dane telekomunikacyjne
informacje o połączeniach telefonicznych: billingi - czas trwania rozmów oraz numery telefonów, z którymi połączono się, adres miejsca, z którego połączenie zostało wykonane.
retencja danych telekomunikacyjnych
obowiązkowe, systematyczne zatrzymywanie informacji o szczegółach wszystkich rodzajów połączeń elektronicznych w celach związanych z bezpieczeństwem publicznym. Operatorzy sieci i dostawcy usług telekomunikacyjnych muszą przechowywać wszystkie informacje niezbędne do ustalenia kto, kiedy, gdzie, z kim i w jaki sposób się połączył lub próbował połączyć.
ciasteczka
(ang. cookie), małe pliki tekstowe zapisywane na dysku użytkownika podczas korzystania ze stron WWW, które zapamiętują określone informacje o ustawieniach przeglądarki (np. wybrany język strony WWW, dane logowania) lub przesyłają pewne informacje z powrotem na serwery danej strony (np. ustawienia zabezpieczeń lub produkty w koszyku w sklepie internetowym). Ciasteczka mogą narażać użytkownika na wiele zagrożeń, gdyż działają w sposób niewidoczny i mogą zapamiętywać wiele wrażliwych informacji. Nowelizacja prawa telekomunikacyjnego nałożyła na właścicieli stron WWW obowiązek zamieszczenia w widocznym miejscu informacji o tym, że witryna korzysta z ciasteczek, oraz wskazówek na temat tego, jak można wyłączyć ich obsługę.

Zobacz cały słowniczek.

wróć do spisu treści

Czytelnia ?

wróć na górę