Scenariusze zajęć, ćwiczenia, materiały

45m
Nie wymaga dostępu do Internetu
Bez Internetu

Ta lekcja jest częścią tematu Prawo na poziomie gimnazjum.

Lekcja: Normy w komunikacji

wróć do spisu treści

Wiedza w pigułce ?

Komunikacja to przekazywanie informacji. Najczęściej nie tylko przekazujesz informacje, lecz także je odbierasz. Wtedy następuje wymiana informacji. Możesz być zarówno nadawcą, jak i odbiorcą informacji. Komunikatami, czyli nadawanymi informacjami, są nie tylko słowa, lecz także obrazy, zdjęcia, a nawet gesty czy spojrzenia (komunikacja niewerbalna).

Każdą wymianą informacji między ludźmi rządzą pewne reguły. Zależą one od różnych czynników, takich jak: stopień zażyłości między rozmówcami (inaczej rozmawiasz z rodzicami, a inaczej z koleżanką), potrzeba zamanifestowania swojego zdania wobec świata (czasami chcesz napisać coś na transparencie, a czasami piszesz wiersz), kultura osobista, umiejętności, znajomość języków obcych. Część reguł wynika z tzw. norm społecznych. Mają one na celu zapewnić nam swobodę komunikowania, ale też określają pewne obowiązki wobec osób, z którymi się komunikujemy. Takie funkcje pełni też system prawny i akty prawne. Nadrzędną pozycję w hierarchii aktów prawnych w polskim systemie prawnym zajmuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Inne źródła prawa poza Konstytucją to ustawy, rozporządzenia i ratyfikowane umowy międzynarodowe, a także akty prawa miejscowego, np. uchwały rad gminy (art. 87 Konstytucji RP). Pamiętaj, że wszystkie normy prawne dotyczą także komunikacji w internecie i przez media.

Obecnie podstawą systemów prawnych jest przekonanie o niepodważalnej godności ludzkiej. Z tego wypływają powszechne i nienaruszalne prawa jednostek zagwarantowane właśnie w Konstytucji. Na prawa zapisane w Konstytucji można się powoływać bezpośrednio, ale często są one także uszczegółowione w konkretnych ustawach (np. konstytucyjne prawo do prywatności znajduje wyraz w ustawie o ochronie danych osobowych, a prawo do wolności słowa w prawie prasowym).

Prawa konstytucyjne nie zawsze mają charakter absolutny, można je niekiedy ograniczyć, ale jedynie przy spełnieniu określonych w konstytucji warunków (zob. art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).

W odniesieniu do komunikacji można się bezpośrednio powołać na niektóre prawa konstytucyjne:

artykuł 49 Konstytucji RP

  • Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

— głównym ograniczeniem tej wolności są względy bezpieczeństwa (takie jak uprawnione działania policji czy służb specjalnych polegające np. na stosowaniu podsłuchów, kontroli korespondencji czy kontroli billingów telefonicznych).

artykuł 54 Konstytucji RP

  • Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
  • Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.

— ograniczenia tej wolności to m.in. chronione tajemnice (państwowa, lekarska), prawo autorskie, poszanowanie praw innych osób, np. prawa do prywatności.

artykuł 14 Konstytucji RP

  • Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

— ograniczeniem tej wolności jest np. obowiązek rejestracji dzienników i czaspopism czy też obowiązek uzyskania koncesji na nadawanie pragramów radiowych lub telewizyjnych.

wróć do spisu treści

Pomysł na lekcję ?

Komunikacja jest nieodłącznym elementem życia. Jej zasady regulują różne normy społeczne, ale również prawne. Uczestnicy i uczestniczki zajęć będą mieli możliwość przyjrzeć się bliżej prawnym regulacjom dotyczącym komunikacji.

Cele operacyjne

Uczestnicy i uczestniczki:

  • potrafią wskazać i opowiedzieć własnymi słowami zapisy z Konstytucji RP dotyczące komunikacji;
  • potrafią podać przykłady sytuacji, w których wolności zagwarantowane w konstytucji podlegają ograniczeniu;
  • potrafią czytać ze zrozumieniem wybrane akty prawne.

Przebieg zajęć

1.

Zapytaj grupę, co to jest komunikacja. Czy znają definicje komunikacji? Jeśli nie pojawią się propozycje definicji, zwróć uwagę na nadawcę, odbiorcę i komunikat. Zapytaj, czy uczestnicy i uczestniczki znają przykłady sytuacji, kiedy nie jest łatwo wyróżnić, kto jest nadawcą, a kto odbiorcą. Dopytaj o sytuacje dotyczące komunikacji w internecie, np. dyskusję w komentarzach pod postem w serwisie społecznościowym. Kto jest nadawcą, a kto odbiorcą? Czy w przypadku otwartych forów internetowych wiemy, kto jest odbiorcą? Zapytaj grupę o sposoby komunikowania. Jeśli się nie pojawią przykłady, dopytaj o: komunikację bezpośrednią, listy, telefon (rozmowy, SMS-y, MMS-y), czaty internetowe, fora internetowe, portale społecznościowe, videokonferencje, videorozmowy. Zwróć uwagę na zasady burzy mózgów. Pojawiające się odpowiedzi zapisuj na tablicy.

2.

Podziel uczestników i uczestniczki na grupy 4-osobowe. Rozdaj im wydrukowany materiał pomocniczy „Art. 31 ustęp 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej” (ODT, DOC). Poproś, żeby wypisali, jakie znają wolności dotyczące komunikacji, razem z przykładami sytuacji, kiedy te wolności są ograniczone. Poproś grupy o prezentację wyników. Zapisujcie pojawiające się przykłady na tablicy. Dopytaj, czy uczestnicy znają jeszcze jakieś przykłady ograniczenia wolności. Zwróć uwagę, że wolności zagwarantowane w konstytucji mogą być ograniczone ustawami. Pytania pomocnicze, które możesz zadać:

  • Czy w demokratycznym państwie można wyrażać swoje poglądy?
  • Jakie znacie przykłady zakazów związanych z wyrażaniem poglądów?
  • Czy można głosić poglądy, które obrażają innych?
  • Czy można nawoływać do przemocy?
  • Na czym polega wolność komunikowania się?
  • W jakich sytuacjach i w jaki sposób tajemnica komunikacji może być naruszona?
3.

Podziel uczestników i uczestniczki na 3 grupy: Prasa, Komunikacja, Poglądy, pozyskiwanie i rozpowszechnianie informacji

Rozdaj grupom „Normy w komunikacji — materiały dla grup” (ODT, DOC) i „Normy w komunikacji — karty pracy” (ODT, DOC). Poproś grupy, żeby na podstawie materiałów, które otrzymały, uzupełniły karty pracy — w lewej kolumnie wypisując własnymi słowami, czego dotyczą wolności zagwarantowane w konstytucji, a w prawej, jakie normy prawne je regulują i jakich sytuacji dotyczą. W czasie, kiedy grupy będą pracować, wypisz na tablicy artykuły 14, 49 i 54 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Poproś grupy o prezentację swoich kart pracy i zapisywanie na tablicy regulacji prawnych, z których korzystali. Zwróć uwagę, że nie jest to zamknięta lista.

Ewaluacja

Czy po przeprowadzeniu zajęć uczestnicy i uczestniczki:

  • potrafią wskazać i opowiedzieć własnymi słowami zapisy z Konstytucji RP dotyczące komunikacji?
  • potrafią podać przykłady, kiedy wolności zawarantowane w konstytucji podlegają ograniczeniu?
  • potrafią czytać ze zrozumieniem wybrane akty prawne?

Opcje dodatkowe

Ćwiczenie 1 możesz rozszerzyć o pracę z pełnym tekstem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

wróć do spisu treści

Materiały ?

Materiał pomocniczy „Art. 31 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej” (ODT, DOC)

„Normy w komunikacji — materiały dla grup” (ODT, DOC)

„Normy w komunikacji — karty pracy” (ODT, DOC)

wróć do spisu treści

Zadania sprawdzające ?

Zadanie 1

Uzupełnij tekst następującymi słowami:

wyrażania swoich poglądówrozpowszechnianiaradiofonii i telewizjipozyskiwaniatajemnicy komunikowania sięsprzecznych z prawemrejestracjiograniczonebezpieczeństwa31 ust. 3wolności prasydrogą elektronicznąniezamówionej

Artykuł Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej reguluje warunki, w jakich prawa i wolności konstytucyjne mogą być . Kilka artykułów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej odnosi się do zasad ustrojowych oraz praw i wolności obywatelskich związanych ze swobodną komunikacją 3. Jest to m.in. Artykuł 14 Konstytucji, który wspomina o i innych środków przekazu społecznego. Jednak zgodnie z ustawą o nie można propagować w audycjach radiowych lub programach telewizyjnych działań , a zgodnie z prawem prasowym wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga wcześniejszej . Artykuł 49 Konstytucji mówi o wolności i ochronie . Ta wolność konstytucyjna może być ograniczona w przypadkach dotyczących obronności i państwa. Natomiast Artykuł 54 wspomina o wolności , i rozpowszechniania informacji. Zgodnie z Artykułem 54, każdemu przysługuje wolność do informacji, jednak ustawa o świadczeniu usług zakazuje przesyłania informacji handlowej.

Zadanie 2

Zaznacz, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe.

  1. Prawda Fałsz Komunikację regulują tylko normy społeczne, takie jak np. szacunek wobec starszych osób.
  2. Prawda Fałsz Istnieją normy prawne regulujące zasady komunikacji.
  3. Prawda Fałsz Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje m.in. wolność prasy, wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się, jak i wolność wyrażania swoich poglądów.
  4. Prawda Fałsz Ustawa o zawodzie lekarza reguluje sytuacje, kiedy adwokat może ujawnić tajemnicę zawodową.
  5. Prawda Fałsz Istnieją sytuacje, kiedy lekarz jest zwolniony z przestrzegania tajemnicy lekarskiej.
  6. Prawda Fałsz Przesyłanie niezamówionej informacji handlowej (SPAM-u) jest legalne.
wróć do spisu treści

Słowniczek ?

cenzura
kontrola informacji. Cenzura prewencyjna to kontrola podejmowana przez publikacją tekstu lub innego utworu.
tajemnica lekarska
zasada według której lekarz nie może nikomu przekazać informacji na temat stanu zdrowia pacjenta bez jego zgody.
spam
niechciane, niepotrzebne, niezamówione wiadomości elektroniczne. Zwykle wysyłane za pośrednictwem e-maila i dużych serwisów społecznościowych. Spam ma najczęściej (ale nie zawsze) charakter reklamowy.
wolności i prawa konstytucyjne
uprawnienia przysługujące obywatelom danego państwa. Wyróżniamy wolności i prawa osobiste,wolności i prawa polityczne oraz wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.
środki masowego przekazu
środki społecznego komunikowania i przekazywania informacji o szerokim zasięgu, czyli prasa, radio, telewizja, internet, a w szerszym znaczeniu także książka, film, plakat, kino. Urządzenia, za pomocą których kieruje się pewne treści do bardzo licznej i zróżnicowanej publiczności. Środki masowego przekazu to element kultury masowej.
rozpowszechniać
czynić coś ogólnie znanym. Decyzja o pierwszym rozpowszechnieniu utworu jest jednym z osobistych praw autora. Rozpowszechnienie utworu może polegać na udostępnieniu uwtoru w internecie, przekazaniu rękopisu wydawnictwu lub wykonaniu utworu.
ratyfikacja
formalne wyrażenie zgody przez uprawniony organ państwowy na związanie się przez państwo umową międzynarodową. W Polsce ratyfikacji dokonuje Prezydent RP, niekiedy wymaga ona wcześniejszej zgody parlamentu. W praktyce ratyfikacja oznacza wprowadzenie danej umowy międzynarodowej do krajowego porządku prawnego.
konwencja (prawo)
umowa międzynarodowa mająca skutki prawne.
mowa nienawiści
wypowiadanie się w celu znieważenia jakiejś osoby czy grupy lub wzbudzenia niechęci wobec niej. Nawoływanie do przemocy jest typowe dla mowy nienawiści. Często przyczynia się do rozpowszechniania rozmaitych uprzedzeń i kłamliwych stereotypów.

Zobacz cały słowniczek.

wróć do spisu treści

Czytelnia ?

wróć na górę