Przedstaw stopniowo uczestnikom i uczestniczkom rysunek „OZZ”. Narysuj twórców. Zapytaj, kto jest twórcą. Jeśli wśród odpowiedzi nie pojawią się te kategorie, dopytaj uczestniczki i uczestników o: wszystkich ludzi, muzyków, pisarzy, scenarzystów, grafików, poetów. Narysuj użytkowników. Zapytaj, kto korzysta z utworów chronionych prawem autorskim i kto je rozpowszechnia. Jeśli wśród odpowiedzi nie pojawią się te kategorie, dopytaj o: producentów filmów zrealizowanych na podstawie książki, osoby odtwarzające muzykę w kawiarniach czy klubach, muzyków remiksujących inne utwory, osoby wyświetlające filmy (w telewizji, na ścianie szkoły). Narysuj przerywaną linię i zwróć uwagę, że aby rozpowszechniać utwory prawnie chronione, należy uzyskać zgodę od twórców. Narysuj OZZ i strzałki. Zapytaj, jaką rolę mogą mieć OZZ.
45m
Bez Internetu
Ta lekcja jest częścią tematu Prawo na poziomie szkoła ponadgimnazjalna.
Lekcja: Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi
wróć do spisu treściWiedza w pigułce ?
Twórców i ich utwory chroni prawo autorskie. Artyści tworzą stowarzyszenia, aby skutecznie bronić swoich praw majątkowych i egzekwować wynagrodzenie z tytułu wykorzystywania ich utworów. Stowarzyszenia te to organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. W Polsce istnieje ich 15. Najważniejszą organizacją jest Stowarzyszenie Autorów ZAiKS.
Stowarzyszenia zarządzają utworami. Reprezentują swoich członków oraz autorów, którzy oddali pod opiekę stowarzyszenia swoje utwory.
Działalność stowarzyszeń obejmuje:
- udzielanie zgody na wykorzystanie utworów;
- udzielanie licencji — podpisywanie umów na wykorzystanie utworów w imieniu autorów;
- przyjmowanie opłat za wykorzystanie utworów;
- przekazywanie zysków z wykorzystania utworów autorom;
- kontrolę wykorzystania utworów;
- występowanie na drogę sądową w przypadkach naruszenia prawa autorskiego.
Prawo autorskie wymaga uzyskania zgody autora (lub spadkobierców) na wykorzystanie utworu poza zakresem dozwolonego użytku. W praktyce może być trudno dotrzeć do każdego autora. Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi usprawnia proces otrzymywania zgody i przekazywania wynagrodzenia autorom. Jeżeli potrzebujemy pozyskać prawa do wielu utworów, nie musimy kontaktować się z cała grupą twórców. Dzięki pracy stowarzyszeń ta procedura jest uproszczona i skrócona.
Umowy na wykorzystanie utworu, czyli licencje, bardzo precyzyjnie określają, w jaki sposób, gdzie i jak długo możemy utwór rozpowszechniać. Na stronach internetowych stowarzyszeń znajdziesz wzory umów oraz odpowiednie formularze. Wykorzystuje się je w zależności od rodzaju aktywności. Inne licencje mają zastosowanie w przypadku projekcji filmu, a inne — organizacji festiwalu lub imprezy czy zagrania utworu na koncercie.
Pamiętaj, że wykorzystanie utworów do celów edukacyjnych i podczas uroczystości szkolnych jest objęte dozwolonym użytkiem, a więc w ogóle nie wymaga uzyskania zgody i wnoszenia opłat.
wróć do spisu treściPomysł na lekcję ?
„Instytucja organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi” — to może brzmieć tajemniczo. Zajęcia mają na celu przybliżenie sposobu funkcjonowania takich organizacji. W zrozumieniu tematu przydatne będą również pojawiające się przykłady z życia codziennego.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, że istnieją organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (OZZ);
- znają zadania OZZ;
- rozumieją sposób funkcjonowania OZZ.
Przebieg zajęć
Podziel uczestników i uczestniczki na 3 grupy: „Użytkownicy”, „Twórcy” i „OZZ”. Rozdaj w każdej grupie odpowiednią część z karty pracy „OZZ Instrukcje dla grup” (ODT, DOC). Grupie OZZ dodatkowo daj „OZZ napis” (ODT, DOC) i karty pracy „Dane do wniosku” (ODT, DOC). Poproś uczestniczki o zapoznanie się z instrukcjami i podział zadań wewnątrz grup. Upewnij się, że grupy podzieliły zadania. Powiedz, że teraz jest czas dla użytkowników i twórców na pozyskiwanie potrzebnych informacji. Omówienie gry: zapytaj uczestniczki i uczestników, jak czuły się w roli „Twórców”, „Użytkowników”, osób reprezentujących „OZZ”. Co było trudne, co było ciekawe? Czego się dowiedziały? Jakie mają pytania? Pytania zapiszcie na tablicy i zastanówcie się, jak można znaleźć na nie odpowiedzi.
Etapy gry:
- etap: zapoznanie się z rolami i podział zadań w grupach 10 minut
- etap: poszukiwanie i udzielanie informacji 12 minut
- etap: składanie danych do wniosków 3 minuty
- etap: omówienie gry 10 minut
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć ich uczestniczki i uczestnicy:
- wiedzą, że istnieją Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (OZZ)?
- znają zadania OZZ?
- rozumieją, w jaki sposób funkcjonują OZZ?
- potrafią wyjaśnić, co twórcy, a co użytkownicy mogą uzyskać od OZZ?
Opcje dodatkowe
Ćwiczenie 2. możesz rozszerzyć o zmianę aranżacji sali. Zachęć uczestników i uczestniczki do ustawienia ławek, wykonania napisów informujących, jakie miejsce reprezentują. Możesz również wprowadzić obrót symboliczną walutą, mogą to być wybrane przedmioty lub odpowiednio pocięte karteczki.
wróć do spisu treściMateriały ?
- rysunek OZZ
- OZZ napis (ODT, DOC)
- Karta pracy „OZZ Instrukcje dla grup” (ODT, DOC)
- Karta pracy „Dane do wniosku” (ODT, DOC)
Zadania sprawdzające ?
Słowniczek ?
- pola eksploatacji
- sposób korzystania z utworu, np. wyświetlanie filmu lub drukowanie książki. Polskie prawo nie zawiera definicji pól eksploatacji, wymienia tylko ich przykłady takie jak: utrwalanie i zwielokrotnianie utworu, obrót oryginałem lub egzemplarzami, rozpowszechnianie utworu, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
- prawa pokrewne
- powiązane z prawem autorskim, to m.in. prawa do artystycznych wykonań, prawa do fonogramów i wideogramów, prawa do nadań programów, prawa do pierwszych wydań, prawa do wydań naukowych i krytycznych. Prawa pokrewne chronią głównie interesy podmiotów, dzięki którym utwory są rozpowszechniane, np. wykonawców utworów, producentów fonogramów. Są ograniczone czasowo, czyli wygasają z upływem 50 lat (w przypadku artystycznych wykonań, fonogramów, wideogramów i nadań programów), 25 lat (od pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia) i 30 lat (od pierwszej publikacji wydań naukowych i krytycznych).
- OZZ
- organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. OZZ-y zarządzają majątkowymi prawami autorskimi, głównie poprzez wydawanie licencji na korzystanie z utworów.
- rozpowszechniać
- czynić coś ogólnie znanym. Decyzja o pierwszym rozpowszechnieniu utworu jest jednym z osobistych praw autora. Rozpowszechnienie utworu może polegać na udostępnieniu uwtoru w internecie, przekazaniu rękopisu wydawnictwu lub wykonaniu utworu.
- majątkowe prawa autorskie
- prawo twórcy do korzystania z utworu i rozporządzania nim. Jest to prawo zbywalne, co oznacza, że twórca może przenieść je na inne osoby lub udzielić zezwolenia na korzystanie z utworu (za wynagrodzeniem lub bez). Trwanie majątkowych praw autorskich jest ograniczone w czasie (70 lat po śmierci autora).
- dozwolony użytek
- możliwość nieodpłatnego korzystania z dzieła bez zgody posiadacza praw majątkowych. Dozwolony użytek osobisty oznacza możliwość korzystania z dzieła, jak również kopiowanie go na użytek własny lub osób bliskich. Istnieje także dozwolony użytek publiczny, z którego korzystają biblioteki, muzea, archiwa i szkoły.
Czytelnia ?
- Czerniawski Piotr, Lipszyc Jarosław, Wilkowski Marcin, Pierwsza pomoc w prawie autorskim, [online], [dostęp: 14.02.2013], Dostępny w Internecie: http://prawokultury.pl/publikacje/pierwsza-pomoc/