Format cyfrowy stworzył technologiczne możliwości darmowego kopiowania i rozpowszechniania dóbr kultury bez utraty jej pierwotnej jakości. Internet zaś bardzo ułatwia ich publikację i wymianę.
Otwartość zasobów to wielka szansa dla poszerzenia kręgów obiegu kultury.
Osoby popierające ideę otwartości podkreślają, że kultura jest wspólną własnością wszystkich ludzi. Dobro wspólne przedkładają nad osobiste interesy — dostrzegają korzyści z obiegu kultury poza sferą finansową. Rozwój kultury i jej powszechna dostępność sprzyjają tworzeniu nowych dzieł. Ich autorzy mogą inspirować się innymi utworami i poszerzać swoją wiedzę, przez co wzrasta jakość ich twórczości.
Zalety otwartości zasobów są bardzo liczne. Ich bezpłatność oraz dostępność w sieci ułatwiają wykorzystywanie materiałów przez każdego chętnego użytkownika. W konsekwencji wyrównują się szanse obywateli z różnych krajów i osób o mniejszych możliwościach ekonomicznych. Np. dzięki otwartym materiałom naukowym i edukacyjnym lekarze z mniej rozwiniętych krajów mogliby poszerzyć swoje umiejętności i skuteczniej leczyć.
Wiele osób podchodzi jednak z dystansem do szerokiego udostępniania utworów na wolnych licencjach. Duża część uznanych twórców obawia się, że okupi to spadkiem zysków ze sprzedaży swoich dzieł. Z tego powodu pośród wolnych zasobów łatwiej natrafić na utwory początkujących i mniej znanych artystów. Problemem jest również niewiedza — wielu użytkowników nie spotkało się z koncepcją otwartych zasobów lub ma o niej mylne wyobrażenie.
Dodatkową przeszkodą w popularyzacji tej idei jest duża liczba licencji. Część z nich nie daje odbiorcom dużo większych możliwości niż te i tak zapewnione w dozwolonym użytku.
Podczas poszukiwania materiałów w sieci należy pamiętać, że tylko niewielką część z nich można swobodnie wykorzystywać. Trzeba wcześniej sprawdzić, na jakich zasadach materiał został udostępniony. Jeśli sam tworzysz obrazy, filmy lub inne materiały, które mogą przydać się innym, pomyśl, czy nie warto udostępnić je na wolnej licencji. Wystarczy opatrzeć utwór odpowiednią adnotacją i użytkownicy sieci będą mogli go wykorzystywać w określony przez ciebie sposób. Zawsze będą zobowiązani zaznaczyć, że to ty jesteś autorem. W ten sposób wiele osób może dowiedzieć się o twojej twórczości.
Zajęcia mają na celu zapoznanie uczestników i uczestniczki z pojęciem otwartości zasobów kultury, nauki, edukacji. Uczestnicy i uczestniczki poznają miejsca, gdzie można szukać otwartych zasobów, dowiedzą się, na co należy zwracać uwagę przy korzystaniu z utworów znalezionych w sieci i będą zastanawiać się nad konsekwencjami otwierania dóbr kultury, nauki i edukacji.
wiedzą, gdzie szukać legalnie udostępnianych zasobów, z których można swobodnie korzystać;
potrafią wymienić konsekwencje otwierania dóbr kultury;
wiedzą, że obecność zasobów w internecie nie oznacza możliwości nieograniczonego korzystania z nich.
Przebieg zajęć
1.
Zapytaj uczestniczki i uczestników, czy znają zasoby w sieci, które są udostępniane do całkowicie swobodnego wykorzystania: takie, które można ściągać, zmieniać, rozpowszechniać ponownie, wykorzystywać do własnej twórczości całkowicie legalnie. Na podstawie „Słowniczka” opowiedz krótko o wolnych licencjach.
Jeśli się w odpowiedziach nie pojawią informacje na ten temat, powiedz o serwisach, które oferują dostęp do zasobów kultury. Zapisuj je na tablicy.
Flickr.com i Vimeo.com (serwisy umożliwiające wyszukiwanie w swoich zasobach filmów i zdjęć na wolnych licencjach)
Zwróć uwagę, że z wymienionych zasobów można korzystać w różnym stopniu. Niektóre można w pełni wykorzystywać (udostępniać innym, zmieniać, rozpowszechniać utwory zależne), a niektóre tylko na przykład oglądać i publikować w niezmienionej formie. O tym, co można zrobić z danym utworem informuje nas licencja. Zwróć uwagę, że przed korzystaniem z utworu zawsze powinniśmy sprawdzić, na jakich zasadach został on udostępniony.
Poproś grupy o prezentację wypracowanych odpowiedzi na pytanie o konsekwencje oraz o kilka słów podsumowania dotyczących przeczytanego tekstu. Możesz na tablicy wypisywać poszczególne grupy i wskazane przez nie konsekwencje w formie słów-kluczy.
Podsumowując zwróć uwagę na następujące konsekwencje:
łatwa dostępność zasobów dla wszystkich, niezależnie od finansów
łatwa wymiana pomysłów i idei
możliwość używania utworów w dowolny sposób i ich przetwarzania
rozwój innowacyjności, kreatywości i technologii
wyrównywanie szans edukacyjnych
dostęp do nowych odbiorców (np. wirtualne muzea)
lepsza realizacja misji (np. muzea i archiwa)
pogorszenie się jakości zasobów
podział na grupy broniące praw autorskich i rozwijające otwarte zasoby
rosnące obawy twórców o możliwości zarobkowania
Ewaluacja
Czy uczestnicy i uczestniczki po przeprowadzonych zajęciach:
znają pojęcie otwartej kultury, nauki i edukacji?
wiedzą, gdzie szukać legalnie udostępnianych zasobów, z których można swobodnie korzystać?
potrafią wymienić konsekwencje otwierania dóbr kultury?
wiedzą, że obecność zasobów w internecie nie oznacza możliwości nieograniczonego korzystania z nich?
Opcje dodatkowe
Jeśli masz dostęp do komputerów i internetu, Ćwiczenie 1 możesz rozszerzyć o samodzielne wyszukiwanie przez uczestniczki i uczestników podanych źródeł zasobów.
W Ćwiczeniu 3 możesz również podzielić uczestników i uczestniczki na grupy po 4 osoby i rozdać kilku grupom ten sam tekst.
możliwość nieodpłatnego korzystania z dzieła bez zgody posiadacza praw majątkowych. Dozwolony użytek osobisty oznacza możliwość korzystania z dzieła, jak również kopiowanie go na użytek własny lub osób bliskich. Istnieje także dozwolony użytek publiczny, z którego korzystają biblioteki, muzea, archiwa i szkoły.
licencja
dokument prawny lub umowa określająca warunki korzystania z utworu, m.in. czas, zakres swobody użytkownika, pola eksploatacji.
wolne licencje
licencje, które odpowiadają definicji Wolnych Dóbr Kultury i respektują prawa użytkowników, czyli zezwalają na korzystanie, rozpowszechnianie, modyfikowanie oraz rozpowszechnianie modyfikacji utworu.
utwory zależne
opracowania, adaptacje. Utwory zależne mają w sobie jakiś twórczy wkład nowego autora, ale korzystają też z elementów utworu oryginalnego, np. filmowa adaptacja powieści, tłumaczenie napisów do filmu.
