Podziel uczestników i uczestniczki na grupy 4-osobowe. Rozdaj każdej grupie kartę pracy „Dobra publiczne” (ODT, DOC). Poproś o dyskusję i jej wypełnienie. W trakcie pracy grup, narysuj na tablicy pustą tabelkę, taką jak w karcie pracy. Poproś uczestników i uczestniczki o podchodzenie do tablicy i wpisywanie po jednym przykładzie. Jeśli inna grupa będzie miała inne rozwiązanie lub pojawią się wątpliwości, wyjaśniaj je na bieżąco korzystając z pomocy dla osoby prowadzącej „Dobra publiczne — rozwiązanie” (ODT, DOC). Kiedy tabelka będzie gotowa, poproś o podanie przykładów innych dóbr, umieśćcie je w odpowiednich miejscach w tabelce. Jeśli nie padnie, zapytaj gdzie w tabelce powinna się znaleźć 'informacja'.
45m
Bez Internetu
Ta lekcja jest częścią tematu Prawo na poziomie szkoła ponadgimnazjalna.
Lekcja: Ekonomiczne aspekty własności intelektualnej
wróć do spisu treściWiedza w pigułce ?
Dzięki prawom wyłącznym (prawo autorskie, patenty i ochrona znaków towarowych) informacja stała się towarem. Wymiana informacji zazwyczaj nie kojarzy nam się z handlem - kiedy rozmawiamy z kolegą, wysyłamy email, albo zamieszczamy w sieci zdjęcie z imprezy nie oczekujemy, że będzie ono przedmiotem operacji finansowych. A jednak oglądając telewizję, płacimy czasem poświęconym na oglądanie reklam, idąc na koncert, płacimy za bilet.
Wszyscy jesteśmy twórcami, ale tylko nieliczni twórcy mogą utrzymać się ze swojej twórczości. Większość kosztów np. płyty CD związana jest z produkcją, dystrybucją i promocją, a tylko niewielka część pieniędzy trafia do artysty.
Czy kultura może być produktem? Z ekonomicznego punktu widzenia informacja jest dobrem niematerialnym. Istnieje zasadnicza różnica między ekonomią przedmiotu a ekonomią informacji. W czasach mediów analogowych ścisła kontrola wykorzystania treści była możliwa, bo informacja zawsze była związana z jakimś fizycznym przedmiotem (książką, płytą, rolką taśmy filmowej), którego dystrybucję można było kontrolować. Informacja w formie cyfrowej jest niematerialna, a to oznacza, że ścisłe kontrolowanie jej obiegu jest praktycznie niemożliwe.
Informacja w formie cyfrowej jest dobrem publicznym. W teorii ekonomii oznacza to, że nie ma możliwości wyłączenia jej ich konsumpcji oraz jednocześnie nie jest konkurencyjna. Pierwszy warunek oznacza, że dostawca dobra nie może zapobiec używaniu dobra przez innych. Drugi warunek oznacza, że konsumpcja dobra przez jedną osobę nie pozbawia innych osób możliwości konsumpcji tego samego dobra. W efekcie bez żadnych konsekwencji dobro może być konsumowane przez wiele osób jednocześnie.
Dziś w coraz większym stopniu profesjonalni twórcy zyski czerpią z usług, czyli koncertów, reklam, sponsoringu itd. Innym rodzajem wynagrodzenia, którego udzielamy profesjonalistom, są finansowane z naszych podatków dotacje publiczne i stypendia.
W tekście wykorzystano fragment artykułu http://pl.wikipedia.org/wiki/Dobra_publiczne, licencja CC BY-SA, autorzy: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dobra_publiczne&action=history
wróć do spisu treściPomysł na lekcję ?
Informacja rządzi się innymi prawami niż dobra materialne. Współczesny rynek utworów objętych prawem autorskim, to częściej rynek usług (dostarczenia piosenki na dysk komputera), niż dóbr materialnych (płyty CD z muzyką). Zajęcia proponują ćwiczenia ułatwiające zrozumienie różnic między dobrami materialnymi a informacją.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, że dobra publiczne są niekonkurencyjne i nie dają się wyłączyć z konsumpcji
- wiedzą, że informacja ma cechy dobra publicznego
- wiedzą, w jaki sposób twórcy są wynagradzani
- znają różnicę między ekonomią przedmiotu a ekonomią informacji
Przebieg zajęć
1.
2.
Czy kopiując „okradamy” zawodowych artystów? Czy artyści zarabiają na prawie autorskim? Z czego żyją artyści? Poproś uczestników i uczestniczki o podawanie pomysłów na czym zarabiają artyści. Pytania pomocnicze, które możesz zadać: W jaki sposób zarabiają aktorzy? Co robią muzycy oprócz nagrywania płyt? Jeśli nie pojawią się dopytaj o: dochody z płyt, tantiemy od stacji radiowych i telewizyjnych, koncerty, użyczanie wizerunku do reklam, sprzedaż gadżetów, występy w programach telewizyjnych, stypendia, granty. Zwróć uwagę, że dochody z płyt są niewielką częścią dochodów artystów. Zapytaj, które z wymienionych sposobów należą do usług, a które do przedmiotów. Usługi podkreśl linią.
3.
Podziel uczestników i uczestniczki na 2 grupy. Powiedz, że będą analizować dwa różne dobra. Rozdaj obu grupom kartę pracy „Analiza dóbr” (ODT, DOC). Jednej grupie daj do analizy rower, a drugiej informację. Poproś grupy o odpowiedzenie na pytania w kartach.
Poproś grupy o prezentację swoich prac. Podsumuj, zwracając uwagę na fakt, że przedmioty zachowują się inaczej niż informacja, rządzą się innymi prawami. W związku z tym powinny być również innymi prawami regulowane.
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, że dobra publiczne są niekonkurencyjne i nie dają się wyłączyć z konsumpcji?
- wiedzą, że informacja ma cechy dobra publicznego?
- wiedzą w jaki sposób twórcy są wynagradzani?
- znają różnicę między ekonomią przedmiotu a ekonomią informacji?
Opcje dodatkowe
Możesz po ćwiczeniu 3 wyświetlić grupie animację 'Copy is not theft' i na jej podstawie zmoderuj dyskusję. Pytania pomocnicze: Jakim prawem są objęte rzeczy materialne? Czy takiego samego prawa wymagają dobra tzw. 'własności intelektualnej'?
wróć do spisu treściMateriały ?
karta pracy „Dobra publiczne” (ODT, DOC)
pomoc dla osoby prowadzącej „Dobra publiczne — rozwiązanie” (ODT, DOC)
karta pracy „Analiza dóbr” (ODT, DOC)
wróć do spisu treściZadania sprawdzające ?
Słowniczek ?
- dobra publiczne
- zadawalają potrzeby wspólne. Nie ma możliwości wyłączenia ich z konsumpcji (nie można np. zakazać ich używania) oraz nie powodują konkurencji (korzystanie z nich jest nieograniczone). Nie podlegają regułom rynkowym i nie mogą być skomercjalizowane.
Czytelnia ?
- Wikipedia, Dobra publiczne, [dostęp: 19.02.2013], http://pl.wikipedia.org/wiki/Dobra_publiczne.