Zapytaj grupę, co wiedzą o prawie autorskim. Poproś, żeby wymieniali wszystko, co im przychodzi do głowy, a jest związane z tym tematem. Odpowiedzi zapisuj na tablicy.
Ćwiczenie ma na celu zebranie i przypomnienie informacji o prawie autorskim.
45m
Bez Internetu
Ta lekcja jest częścią tematu Prawo na poziomie gimnazjum.
Lekcja: Osobiste prawa autora
wróć do spisu treściWiedza w pigułce ?
Książki, piosenki, filmy, zdjęcia — każdą z tych rzeczy ktoś stworzył. Taką osobę nazywamy twórcą. Robisz zdjęcia, montujesz filmiki, robisz muzykę? W takim razie również jesteś twórcą.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyróżnia dwie typy praw autorskich:
- prawa osobiste
- prawa majątkowe
Prawa osobiste przysługują każdemu twórcy. Zgodnie z przepisami autor ma prawo do rozpoznania autorstwa i integralności jego dzieła. Kiedy nie podpisujesz utworu imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem autora, lub też zmieniasz coś w formie i treści utworu, naruszasz te prawa. Te prawa są wieczne i niezbywalne — to dlatego wiesz, że Odprawę posłów greckich napisał Jan Kochanowski.
Jeśli korzystasz z czyjegoś utworu, pamiętaj o jego dokładnym oznaczeniu.
Należy podać:
- imię i nazwisko lub pseudonim autora
- źródło: link lub tzw. adres bibliograficzny — tytuł, rok ukazania się, informacje o wydawcy
Robi się to nie tylko dla poszanowania praw autorskich, lecz także po to, by każdy mógł łatwo znaleźć utwór.
Prawa majątkowe są zbywalne i ograniczone w czasie. W Polsce wygasają po 70 latach od śmierci autora (a tym samym przechodzą do domeny publicznej). Prawa majątkowe mówią, że autor ma wyłączne prawo do rozporządzania swoim dziełem — a więc to on wydaje zgodę na publikację i użycie.
wróć do spisu treściPomysł na lekcję ?
Prawo autorskie dotyczy wszystkich, bo wszyscy korzystamy z utworów znajdujących się pod ochroną prawa autorskiego. W trakcie zajęć uczestnicy i uczestniczki nauczą się prawidłowo oznaczać utwory, będą mieli okazję zebrać informacje, które już mają na temat prawa autorskiego i przyjrzeć się bliżej pojęciom związanym z prawem autorskim.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
- rozumieją i potrafią używać następujących pojęć związanych z prawami autorskimi: twórca, rozpoznanie autorstwa, integralność utworu, prawo do pierwszej publikacji, uczestnictwo w kulturze, wolność słowa, czasowy charakter prawa autorskiego, dozwolony użytek.
Przebieg zajęć
1.
2.
Wypisz w widocznym miejscu pojęcia:
- twórca,
- rozpoznanie autorstwa,
- integralność utworu,
- prawo do pierwszej publikacji,
- prawo do wynagrodzenia,
- uczestnictwo w kulturze,
- wolność słowa,
- czasowy charakter prawa autorskiego,
- dozwolony użytek.
Podziel grupę na 6 zespołów. Rozdaj każdemu zespołowi po jednej historii z karty pracy „Historie i pojęcia” (ODT, DOC). Poproś zespoły o dyskusję, które pojęcia mogą pasować do ich historii. Nie wyjaśniaj teraz pojęć. W razie pytań poproś, żeby rozwiązali zadanie tak, jak im się wydaje. Poproś zespoły o odczytanie historii i pojęć, które im przypisali. Zapytaj inne zespoły, jakie pojęcia oni by przypisali. Przeprowadź dyskusję na forum, jeśli wystąpią rozbieżności. Poproś o podanie innych przykładów dotyczących integralności utworu, wolności słowa, uczestnictwa w kulturze. Jeśli któreś pojęcia są niezrozumiałe, wyjaśnij je.
3.
Podziel grupę na zespoły 2–3 osoby. Każdemu zespołowi przyporządkuj jedno pojęcie z wypisanych w ćwiczeniu 2. Poproś zespoły o podanie przykładów ilustrujących ich pojęcie. Mogą to być historie wymyślone lub takie, o których uczestnicy i uczestniczki słyszeli w mediach. Poproś zespoły o prezentację przykładów bez podawania pojęcia, pozostałe zespoły poproś o zgadywanie, jakie pojęcie kryje się pod podawanymi przykładami.
Pytania pomocnicze, które możesz zadać:
- Twórca. Kto jeszcze jest twórcą poza osobami bardzo znanymi? Czy trzeba zarabiać pieniądze na swojej twórczości, żeby nazywać się twórcą?
- Rozpoznanie autorstwa. Dlaczego ważne jest, żeby zaznaczać, kto jest autorem dzieła? W jaki sposób rozpoznajemy autorstwo?
- Integralność utworu. Czym jest integralność utworu? W jaki sposób może dojść do naruszenia integralności utworu?
- Prawo do pierwszej publikacji. Co oznacza prawo do pierwszej publikacji? Podajcie przykłady sytuacji, kiedy prawo do pierwszej publikacji nie zostało spełnione.
- Prawo do wynagrodzenia. Na czym polega prawo do wynagrodzenia? Jak myślicie, dlaczego to prawo zostało ustanowione?
- Uczestnictwo w kulturze. Jak uczestniczycie w kulturze? Dlaczego jest to ważne prawo użytkowników?
- Czasowy charakter prawa autorskiego. Na czym on polega? Co by się stało, gdyby prawo autorskie trwało wiecznie?
- Dozwolony użytek. Na czym on polega? O czyje prawa dba?
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć ich uczestnicy i uczestniczki:
- rozumieją, czym jest integralność utworu?
- potrafią używać następujących pojęć związanych z prawami autorskimi: twórca, rozpoznanie autorstwa, integralność utworu, prawo do pierwszej publikacji, uczestnictwo w kulturze, wolność słowa, czasowy charakter prawa autorskiego, dozwolony użytek?
Opcje dodatkowe
Ćwiczenie 2 możesz rozwinąć o opisywanie źródeł internetowych. Jeśli masz dostęp do komputerów i internetu, poproś uczestników i uczestniczki o znalezienie artykułów, utworów muzycznych związanych z wybranym tematem, ulubionych albo z jakiegoś powodu interesujących. Opiszcie źródła.
Ćwiczenie 3 możesz rozwinąć o ilustrację pojęć za pomocą scenek. Poproś grupy o przedstawienie ich pojęć za pomocą pantomimy albo odegrania scenek ilustrujących pojęcia. Resztę grup poproś o zgadywanie, które z pojęć jest przedstawiane. Możecie też zagrać w rysowane kalambury.
Ćwiczenie 3 możesz również rozwinąć o dyskusję na podstawie pytań pomocniczych.
wróć do spisu treściMateriały ?
- Karta pracy „Historie i pojęcia” (ODT, DOC)
- słowniczek
Zadania sprawdzające ?
Słowniczek ?
- uznanie autorstwa
- informacja o autorze utworu, warunek konieczny przy wykorzystaniu czyjegoś utworu, np. cytacie lub remiksie. Zawsze należy zamieścić informację, czyj utwór wykorzystujemy.
- integralność utworu
- jedno z osobistych praw autora, nakazuje zachowanie w nienaruszonym kształcie formy i treści utworu.
- rozpowszechniać
- czynić coś ogólnie znanym. Decyzja o pierwszym rozpowszechnieniu utworu jest jednym z osobistych praw autora. Rozpowszechnienie utworu może polegać na udostępnieniu uwtoru w internecie, przekazaniu rękopisu wydawnictwu lub wykonaniu utworu.
- uczestnictwo w kulturze
- kontakt z wytworami kultury i dziełami oraz używanie ich.
- domena publiczna
- zbiór utworów będących dobrem wspólnym, do których prawa autorskie wygasły (np. utwory Chopina) oraz utwory, które nigdy nie były chronione, bo zostały stworzone przed powstaniem prawa autorskiego.
- dozwolony użytek
- możliwość nieodpłatnego korzystania z dzieła bez zgody posiadacza praw majątkowych. Dozwolony użytek osobisty oznacza możliwość korzystania z dzieła, jak również kopiowanie go na użytek własny lub osób bliskich. Istnieje także dozwolony użytek publiczny, z którego korzystają biblioteki, muzea, archiwa i szkoły.
Czytelnia ?
- Czerniawski Piotr, Lipszyc Jarosław, Wilkowski Marcin, Pierwsza pomoc w prawie autorskim, [online], [dostęp: 14.02.2013], Dostępny w Internecie: http://prawokultury.pl/publikacje/pierwsza-pomoc/