Podziel uczestników i uczestniczki na grupy 3-osobowe. Każdą grupę poproś o podzielenie się rolami: wybranie dwóch dziennikarzy i jednej osoby udzielającej wywiadu. Zadaniem dziennikarzy będzie napisanie krótkiego artykułu na temat sposobów spędzania czasu przez daną osobę, w tym celu dziennikarze będą przeprowadzać wywiad. Poproś dziennikarzy o zastanowienie się, jakie pytania zadadzą, a osoby udzielające wywiadu — o czym będą opowiadać. Poproś dziennikarzy o przeprowadzenie wywiadów i zrobienie notatek.
45m
Bez Internetu
Ta lekcja jest częścią tematu Prawo na poziomie szkoła ponadgimnazjalna.
Lekcja: Prawo prasowe
wróć do spisu treściWiedza w pigułce ?
„Zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu”. Taki zapis znajduje się w ustawie Prawo prasowe, która określa obowiązki i prawa dziennikarzy, redaktorów i wydawców oraz uprawnienia odbiorców, czytelników i osób udzielających informacji.
Do obowiązków dziennikarzy należą według ustawy rzetelność i staranność przy gromadzeniu i rozpowszechnianiu informacji, chronienie informatorów, dbanie o wysoki poziom języka polskiego. Podstawą dziennikarstwa jest odpowiedzialność i przestrzeganie zasad etyki zawodowej, dlatego obok regulacji prawnych w wielu krajach tworzone są branżowe kodeksy etyczne.
Dziennikarze powinni w swojej pracy kierować się prawdą i zasadą obiektywizmu (m.in. nie wolno manipulować informacjami i wprowadzać w błąd opinii publicznej, należy sprawdzać prawdziwość zdobytych informacji, a relacjonowanie faktów oddzielać od komentarza). Jedną z najważniejszych zasad rzetelnego dziennikarstwa jest ochrona tajemnicy zawodowej, czyli m.in. dbałość o bezpieczeństwo informatorów, którzy anonimowo przekazują mediom poufne informacje (np. ujawniają korupcję bądź inne nieprawidłowości w funkcjonowaniu władzy publicznej).
Wolność prasy oraz swoboda wypowiedzi są zapisane w konstytucji. Nie wolno utrudniać dziennikarzom zdobywania informacji ani tłumić krytyki prasowej. Cenzura prewencyjna jest wykluczona.
Każdy, kto chce założyć dziennik lub czasopismo, musi je wcześniej zarejestrować w sądzie w specjalnym rejestrze. Nie jest jasne, w jakim zakresie prawo prasowe stosuje się do internetu, np. które strony internetowe podlegają rejestracji i obowiązkom, które ciążą na wydawcach i dziennikarzach prasy tradycyjnej. Prawo prasowe pochodzi bowiem z 1984 r. i nie uwzględnia komunikacji internetowej.
Jeśli udzielasz wywiadu dziennikarzowi, możesz poprosić, aby udostępnił ci treść twoich wypowiedzi przed publikacją. Dziennikarz ma w takiej sytuacji obowiązek poczekać na twoją zgodę na rozpowszechnianie materiału prasowego. Wyrażenie tej zgody to tzw. autoryzacja. W jej ramach masz prawo przeczytać zredagowany materiał i ewentualnie poprosić o poprawki przed jego opublikowaniem. Celem autoryzacji jest wyeliminowanie błędów czy doprecyzowanie informacji, które dziennikarz mógł źle zrozumieć w trakcie wywiadu. Nie możesz jednak zupełnie zmieniać sensu wypowiedzi.
Jeśli zostanie opublikowany materiał zawierający nieprawdziwe informacje, masz prawo do sprostowania. Sprostowanie to oficjalne zaprzeczenie, wyjaśnienie wiadomości nieprawdziwej i nieścisłej, która została podana w mediach. Redakcja ma obowiązek je zamieścić bezpłatnie, jeśli jest zasadne: odnosi się do faktów, jest rzeczowe i treściwe.
wróć do spisu treściPomysł na lekcję ?
Dziennikarze mają swoje prawa i obowiązki. Osoby udzielające informacji dziennikarzom mają prawo do sprostowania i autoryzacji. Uczestnicy i uczestniczki zajęć będą wcielać się w role dziennikarzy i osób udzielających wywiadu. W ten sposób będą mieli okazję zapoznać się z obowiązkami dziennikarzy i autoryzowaniem wywiadów.
Cele operacyjne
Uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, czym jest sprostowanie i znają sytuacje, kiedy można odmówić jego publikacji;
- wiedzą, czym jest autoryzacja;
- potrafią autoryzować wywiad;
- potrafią wymienić obowiązki dziennikarza;
- potrafią wymienić dobra osobiste.
Przebieg zajęć
1.
2.
Osoby, które były dziennikarzami w ćwiczeniu 1. poproś o napisanie krótkich artykułów o osobach, z którymi przeprowadzały wywiad. W tym czasie osobom, które udzielały wywiadu rozdaj kartę pracy „Autoryzacja” (ODT, DOC). Poproś o zapoznanie się z instrukcją i wypełnienie karty indywidualnie w parach.
3.
Dziennikarzy poproś o przekazanie artykułów osobom, z którymi przeprowadzali wywiad. Osoby udzielające wywiadu poproś teraz o dokonanie autoryzacji wywiadów. Dziennikarzom rozdaj kartę pracy „Prawa i obowiązki” (ODT, DOC). Poproś o zapoznanie się z instrukcją i wypełnienie kart w parach.
4.
Zbierz informacje, z którymi zapoznawali się uczestnicy i uczestniczki w ćwiczeniu 2. i 3. Poproś osoby, które były dziennikarzami, o podawanie obowiązków dziennikarzy. Pojawiające się odpowiedzi zapisuj na tablicy. Osoby, które udzielały wywiadów, poproś o opowiedzenie o autoryzacji.
Pytania, które możesz zadać:
- Kiedy dziennikarz nie może podać danych osobowych swojego informatora?
- Kogo chroni prawo do autoryzacji? Jak myślicie, dlaczego zostało stworzone?
- Dlaczego niektórzy pracę dziennikarską nazywają służbą społeczeństwu?
- Jakie są przykładowe dobra osobiste? Zapisz je na tablicy.
5.
Korzystając ze słowniczka, opowiedz, czym jest sprostowanie. Wymień przykładowe sytuacje, kiedy redaktor naczelny ma prawo lub obowiązek odmówić opublikowania sprostowania:
- kiedy jest nierzeczowe i nie odnosi się do faktów;
- kiedy zostało wysłane po 21 dniach od opublikowania materiału prasowego, do którego się odnosi;
- kiedy zawiera treść karalną;
- kiedy zawiera sformułowania wulgarne i obelżywe.
Wspomnij, że każdy ma prawo do sprostowania informacji nieprawdziwych. Sprostowania umieszczane są bezpłatnie.
Ewaluacja
Czy po przeprowadzeniu zajęć uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, czym jest sprostowanie i znają sytuacje, kiedy można odmówić jego publikacji?
- wiedzą, czym jest autoryzacja?
- potrafią autoryzować wywiad?
- potrafią wymienić obowiązki dziennikarza?
- potrafią wymienić dobra osobiste?
Opcje dodatkowe
Ćwiczenie 5 możesz rozszerzyć o pisanie sprostowania, które będzie rzeczowe i odnoszące się do faktów. Przed zajęciami napisz krótką informację o grupie, w której będziesz przeprowadzać zajęcia. Skonstruuj ją tak, aby zawierała również informacje nieprawdziwe. Podziel uczestników i uczestniczki na grupy 4-osobowe. Każdej grupie daj wydrukowaną informację i poproś o napisanie sprostowania.
wróć do spisu treściMateriały ?
Karta pracy „Autoryzacja” (ODT, DOC)
Karta pracy „Prawa i obowiązki” (ODT, DOC)
wróć do spisu treściZadania sprawdzające ?
Słowniczek ?
- sprostowanie
- oficjalne zaprzeczenie, wyjaśnienie wiadomości nieprawdziwej i nieścisłej, która dostała się do wiadomości publicznej.
- dobra osobiste
- dotyczą prywatnej sfery życia. Są nimi w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, zdrowie, życie psychiczne, rodzinne i prywatne, kult pamięci osoby zmarłej oraz poczucie przynależności do określonej płci.
- autoryzacja
- zgoda osoby udzielającej informacji na opublikowanie jej słów; także: wspólne z nią ustalenie ostatecznego kształtu wypowiedzi.
- cenzura
- kontrola informacji. Cenzura prewencyjna to kontrola podejmowana przez publikacją tekstu lub innego utworu.
Czytelnia ?
- Karta Etyki Mediów, Rada Etyki Mediów, [online], [dostęp: 30.12.2012], Dostępny w Internecie: http://www.radaetykimediow.pl/index.php?option=com_content & view=category&layout=blog&id=2&Itemid=3.
- Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe [PDF], [dostęp 30.12.2012], Dostępny w Internecie: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19840050024
- Prawo prasowe - podstawowe pojęcia, Ngo.pl [online], [dostęp: 19.02.2013], http://poradnik.ngo.pl/x/453004”.